عقلانیت سیاسی-اجتماعی از دیدگاه امام خامنه‎ ای (دام ظله)

پس از انقلاب اسلامی در چند برهه، چالش فکری دربارۀ موضوع عقلانیت برجسته شد، که براین‎اساس، امام خامنه‎ای مفهوم عقلانیت را تبیین و بر آن تاکید کردند. هدف این پژوهش تبیین مفهوم عقلانیت اسلامی و مفهوم و مصادیق عقلانیت در وجوه سلبی و ایجابی از منظر امام خامنه‎ای (دام ظله) است. روش تحقیق کیفی است، و تحقیق با شیوۀ تحلیل مضمون انجام شده است. محتوای تحلیل‎شده همۀ بیانات امام خامنه‎ای (دام ظله) دربارۀ مقولۀ عقلانیت است. یافته‎ها نشان می‎دهد عقلانیت اسلامی به مفهوم عقل سلیم، تعالی‎محور و توحیدمحور است، حوزۀ وسیعی دارد و در سه سطح عقلانیت بنیادین، ارزشی و ابزاری مطرح است. همچنین یافته‎های تحقیق نشان می‎دهد که عقلانیت از نظر امام خامنه‎ای (دام ظله) در وجوه ایجابی، به مفهوم محاسبۀ صحیح و کار سنجیدۀ مبتنی بر تعالیم اسلامی، انقلابی، عدالت، معنویت، بصیرت و دشمن‎شناسی، ارزش‎های انسانی و اخلاقی، آرمان‎گرایی، واقع‎بینی و آینده‎نگری است و در وجوه سلبی، ترس و انفعال، سازش، سیاسی‎کاری، محافظه‎کاری و کوتاه آمدن از آرمان‎ها و ارزش‎ها، تقلید کورکورانه، ایجاد وابستگی و اعتماد به دشمن خلاف عقلانیت است. نتایج تحقیق حاکی است که عقلانیت مد نظر امام خامنه‎ای (دام ظله) عقلانیت متعالی و توحیدمحور اسلامی است و این عقلانیت مبتنی بر اخلاق، معنویت، آرمان‎گرایی و واقع‎بینی است.

Socio-Political Rationality from the Perspective of Imam Khamenei

At some point after the Islamic Revolution, an intellectual challenge on the subject of rationality was highlighted, based on which Imam Khamenei at various times explained the Islamic concept of rationality and insisted on it. The purpose of this study is to explain the concept of Islamic rationality and the concept and examples of rationality in negative and positive aspects from the perspective of Imam Khamenei. The research method is qualitative and has been done by the content analysis method. The content analyzed is all of Imam Khamenei’s statements related to the category of rationality. Findings show that Islamic rationality in the sense of common sense is excellenceoriented and monotheistic. It has a wide scope and is presented in three levels of fundamental, value, and instrumental rationality. The research findings also show that rationality according to Imam Khamenei, in positive aspects, in the sense of correct calculation and analysis based on Islamic teachings, revolution, justice, spirituality, insight and hostility, human and moral values, idealism, reality Nose and foresight and in negative aspects, fear and passivity, compromise, politicking, conservatism and falling short of ideals and values, blindly imitating, creating dependence and trust in the enemy are against rationality. The results of the research show that Imam Khamenei’s rationality is transcendent rationality and Islamic monotheism and this rationality is based on spirituality, idealism, and realism.