الگوی جهاد در قرآن و ظرفیت‎های راهبردی آن در حل بحران‎های جهان اسلام

با وجود بحران‎های متعدد در جهان اسلام، این پرسش مطرح می‎شود که برنامه‎ عملی قرآن برای برون‎رفت از این بحران‎ها چیست. می‎توان گفت الگوی جهاد یکی از محوری‎ترین برنامه‎‎هایی است که ظرفیت‎های راهبردی و نقش تعیین‎کننده‎ای در حل بحران‎های خرد و کلان جهان اسلام دارد. به‎رغم وجود پژوهش‎های گسترده درباره جهاد در قرآن، تاکنون الگوی جهاد به ترتیبی که در قرآن بیان شده تدوین نگردیده است. در این پژوهش با اتکا به نظام معرفت‎شناسی اسلامی با رویکرد تفسیر موضوعی و روش منطقی تولید نظریه، الگوی جهاد برای نخستین‎بار به‎صورت مدون تبیین شده است. یافته مقاله این‎چنین قابل ارائه است که سازه مفهومی الگوی جهاد بر مفاهیم سه‎گانه «موقعیت»، «توان» و «تکلیف» بنا شده است و ساختار اجرایی الگوی جهاد راهبردهای چهارگانه تبیین، تجهیز، تحریک و تهدید (اقدام و عمل) را دربرمی‎گیرد که به‎صورت فرایندی با الهام از مفاهیم سه‎گانه، اولویت عملکردی پیدا می‎کنند. پویایی الگوی جهاد، مبتنی بر چرخه تلاش جهت انجام تکلیف و چرخه تلاش جهت بهبود موقعیت، دور پویا و قدرتِ محرکه‎ای را ایجاد می‎کند که امنیت و سعادت جوامع اسلامی را به ارمغان می‎آورد.

The model of Jihad in the Qur’an and Its Strategic Capacities in Resolving the Crises of the Islamic World

Regarding the numerous crises in the Islamic world, the question raised here is, what is the practical plan of the Qur’an to get out of these crises. It can be said that the jihad model is one of the most central programs that has strategic capacities and a decisive role in solving the micro and macro crises of the Islamic world. Despite extensive research on jihad in Qur’an, the model of jihad has not yet been established in the manner described in the Qur’an. For the first time this study, relying on the system of Islamic epistemology with a topical interpretation approach and the logical method of producing theory, explains the model of jihad in written form. The findings of this article depicts that the conceptual structure of the jihad model is based on the three concepts of “position”, “power” and “duty”, and the executive structure of the jihad model includes the four strategies of explaining, equipping, stimulating and threatening (action and practice) which in its process form take precedence in action, inspired by three concepts. The dynamism of the jihadist model, based on the cycle of attempt to do the duties and the cycle of attempt to improve the situation, creates a dynamic cycle and a driving force that brings security and happiness to Islamic societies.