بازنگری گاهنگاری نسبی و مطلق تپه هگمتانه، براساس یافته ها و نتایج آزمایش گرمالیان و رادیو کربن

گاهنگاری تپه‌ی موسوم به هگمتانه، همواره مورد مناقشه باستان‌شناسان بوده است. محمدرحیم صراف، اولین کاوشگر ایرانی تپه‌ی مذکور، 12 فصل به‌طور متناوب از سال 1362 تا 1379 هـ.ش. در این تپه به کاوش پرداخت، و همواره دو سوال اساسی را مدنظر داشت: 1. گاهنگاری تپه؛ 2. ماهیت کاربری. صراف، در طی سال‌های کاوش خود و پس از آن، نتوانست جواب روشنی برای این دو سوال بیابد. پس از وی آذرنوش، از سال 1383 تا 1387 هـ.ش. چهار فصل در این تپه به کاوش لایه‌نگاری پرداخت و توانست جواب یکی از این سوالات را روشن کند. این تحقیق، در راستای یافتن پاسخی روشن برای نخستین سوال (گاهنگاری تپه)، با استناد به‌نتایج آزمایش‌ رادیوکربن و گرمالیان صورت گرفته است. در همین راستا، ابتدا مدارکی که برای تاریخ‌گذاری نسبی محوطه مورد استناد قرار گرفته، بازبینی شده؛ سپس نتایج حاصل از آزمایش گرمالیان مرور شده؛ و در نهایت، آخرین نتایج آزمایش رادیوکربن ارائه شده است. دور دوم کاوش‌های باستان‌شناختی با هدف «آشکار ساختن توالی لایه‌شناختی و گاه‌شناختی محوطه، یعنی تلاش برای ابهام‌زدایی» انجام شد. در این دور از کاوش‌ها، با رویکردی لایه‌نگارانه به مطالعه‌ی دقیق لایه‌ها و شناخت توالی و تعیین قدمت آن‌ها پرداخته شد، و در همین راستا 15 نمونه‌ی سفال و آجر در بخش سال‌یابی گرمالین پژوهشکده حفاظت و مرمت تاریخ‌گذاری شد، و 9 نمونه زغال و استخوان در آزمایشگاه تحقیقاتی باستان‌شناسی و تاریخ هنر دانشگاه آکسفورد، مورد آزمایش رادیوکربن قرار گرفت؛ نتایج آزمایش گرمالیان در دومین دور کاوش مبین شکل‌گیری الگوی شاخص معماری تپه هگمتانه در بازه‌ی زمانی 58 تا 358 م. است، در نتیجه‌ی صحت آزمایش‌های گرمالیان دور نخست را نیز تایید می‌نماید. نتایج آزمایش‌ رادیو کربن در سومین فصل از دور دوم کاوش‌ها نیز، بیانگر شکل‌گیری الگوی شاخص معماری تپه هگمتانه در بازه‌ی زمانی 227 تا 68 ق.م. است؛ علاوه‌بر این، مقایسه سفال‌های به‌دست آمده از لایه‌های نمونه‌برداری شده نیز، نتایج آزمایش‌های گرمالیان و رادیوکربن را تایید می‌نماید.