شناخت، بازخوانی و مدل سازی بخشی از معماری هزاره ی سوم ق.م. ایران براساس نقش مایه های سنگ صابونی

در هزاره‌ی سوم ق.م. با پدیده پیشرفته شهر و شهرنشینی در شرق باستان مواجه می‌گردیم. شهرها با بخش‌های اصلی فضاهای دیوانی، آیینی و صنعتی/ تجاری، به‌عنوان یکی از شاخصه‌های معماری این مرحله در حوزه‌های فرهنگی مختلف ایران نیز شناخته شده‌اند. مهم‌ترین بخش در خصوص شناخت، معرفی و بازخوانی معماری بزرگ و یادمانی این دوره در هزاره‌ی سوم ق.م. یافته‌های فضاهای آزاد شده در کاوش‌های باستان‌شناسی است. بخش دیگر می‌تواند براساس نقش‌مایه‌های ظروف سنگ‌صابونی که از کاوش‌های علمی و کنترل نشده به‌دست آمده‌اند، بازسازی و معرفی شوند. در این پژوهش، مهم‌ترین هدف از بررسی اشیای سنگ‌صابونی برمبنای نقوش حکاکی شده بر روی آن‌ها، شناخت و بازسازی فضاهای ارگ و معماری آیینی به‌عنوان شاخص‌های معماری بزرگ یادمانی این دوره‌ی زمانی است. پژوهش پیش‌ِرو با روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ به برخی پرسش‌هایی است که عبارتند از: چه نشانه‌های مفهومی معماری که در زبان‌شناسی شناخته شده‌اند، می‌توان بر روی ظروف سنگ‌صابونی یافت؛ چه نقش‌های حکاکی یا نقر شده، بر روی ظروف سنگ‌صابونی به‌عنوان نشانه‌های آیینی و عناصر معماری بزرگ قابل شناسایی هستند؛ این نقوش با معماری‌های به‌دست آمده از کاوش‌های این دوره تطابق دارند؟ بر این پایه، هدف این پژوهش بازسازی بخشی از معماری بزرگ ایران باستان براساس تطابق نقش‌مایه‌ها با معماری‌های بزرگ در هزاره‌ی سوم ق.م. است. این پژوهش نشان می‌دهد، که نقوش حکاکی شده بر روی ظروف سنگ‌صابونی می‌توانند دال‌بر نماد، نشانه‌ها و شاخص‌های معماری به مانند چهارچوب‌های در، عناصر پوشاننده، تیرکش و نشان‌های آیینی طبقه‌بندی گردند، همان‌گونه که مدل بازسازی شده از معماری بازخوانی شده، نگاه هنرمندانه‌ی آن زمان را درباره‌ی فضای معماری پیشرفته به‌خوبی نشان می‌دهد.

Architectural Representations on Iranian SoftStone Vessels from Third Millenium B.C.

This paper seeks to documents architectural motifs of various types of softstone artefact categories occur in the archaeological contextsand unauthorized excavations of ancient southwest Asia, especially Iran. Iranian softstone vessels produced in southeastern Iran and exported to the other regions. A coloction of different forms and incised decorations of soft stons vessels present important cultural items of the early Bronze age. These objects found from excavations of some importan sites of Iran. We have some softston founds from Mesopotamia, south Persian Gulf countries too. It seems that softstone vessels are of ancient Iran (Elam) manufacture and the vessels were exchanged as trade or as gift between ancient socities in this wide region. Some of softstones vessels are representing a sort of structure, have peculiar and intriquing decoration, symbol as house or big architecture. They are cylindrical vessels with round round and base. The sides are slightly curved on outside. The motifs are architectural (hous or temple) decorations. The architectural motifs represent on, two and three floors architecture. Some design represents others architectural structure such as windows, downward doorways and decorative half columns or half towers. The main architecture motif represent by triple downcurving band at the top. Decorative half towers have been observed in Mundigak in Afghanistan. Among other designs is a rod like structure topped by a religious symbol. Stylistically, this design probably shows a Temple or ziggurats. 3D renderings have a significant role in reconstruction process, both for architecture and motifs. So,.the 3D reconstruction of this motif shows us fantactic and functional use of monumental architecture. 3D architecture allows us to understand intuitive interface and simplified interaction. This softstone vessels known as serie ancienne or intercultural style. The motif elements are widely distributed across several `cultural’ regions and share a characteristic mode of presentation or style. The main part of the research is based on colorite which these can be considered as “dignity goods” which are given by local regional and interregional to their peers indicating wealth source and loyalty and politicalcultural relation of states and following, extension of the sphere of culturalpolitical influence. The existence of a systemic organization and culturalcommercial relations in this time are documented by motifs in ancient Iran and Mesopotamia. At firs glance, creator ability of motifs on colorite dishes by applying Architectural elements is the best document in recognition of port of historical background of architectural knowledge of Iran in half of the 3rd millennium B.C. that known linguistic signs engraved on stone dishes are identified. Also, in this area, types of great religious and ritual monuments help a lot in the form of replica and motifs carved on colorite dishes obtained from Yahya, Shahdad, Jiroft and Susa. In this recognition, the application of spaces and proportions reflect central core of doing court and ritural affairs. Motifs of multistory stone containers show that main entries are connected to living internal space. Buildings’ elements such as wall and columns show firmness and tidiness. Although there is no information about building material, but based on Mundigak and Jiroft that have great similarity to motifs architectural type, clays are the most basic material used in this type of architecture. Matching multistory soapstone motifs with facade and plans obtained from exploring areas of Shoush, Konarsandel of Jiroft, Mundiggak and works related to maneuver can shows great buildings not only in Mesopotamia, but also in different areas of Iran cultural domain. Creating monumental and ritural buildings based on reproduced model examples based on colorite cantainers motifs can show a preset architectural program with measuring all technical and architectural facilities with artistic elegance. This architecture type is a symbol of technical knowledge, economical cultural, ritural and sovereignty knowledge of the society of that time. Great memorial spaces not only explain ability of constructing the building from architecture point of view, but also indicate society elite, society beliefs beside the everyday applications of society as a regioal power center.