بررسی و مطالعه تحلیلی سفالینه‌ های محوطه مالین؛ شهرستان باخَرز (خراسان رضوی)

محوطه‌ی تاریخی مالین، هسته‌ی قدیمی شهر کنونی باخرز می‌باشد که در جنوب‌شرق استان خراسان رضوی، در نزدیکی مرز افغانستان و در مسیر ارتباطی نیشابور به هرات واقع شده است. این محوطه به‌دلیل برخورداری از حجم انبوه مواد فرهنگی، به‌خصوص نمونه‌های سفالین و نیز تداوم استقرارهای انسانی، در مطالعات باستان‌شناسی و تاریخ خراسان، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و بر همین اساس نیز مورد مطالعه و بررسی روشمند باستان‌شناختی قرار گرفته است. با انجام بررسی روشمند باستان‌شناختی در محوطه‌ی مالین، حدود پانصد قطعه از نمونه‌های سفالین جمع‌آوری گردید که ضرورت سازماندهی و تحلیل همه‌جانبه‌ی این مواد فرهنگی را به‌وجود آورد. نمونه‌های مذکور در چهار گروه: سفالینه‌های بدون‌لعاب ساده، بدون‌لعاب منقوش، لعاب‌دار ساده و لعاب‌دار منقوش، طبقه‌بندی شده و درنهایت مورد گونه‌شناسی و مقایسه قرار گرفتند. این مقایسات نشان می‌دهد که شکل‌گیری محوطه مربوط به دوره‌ی اشکانی بوده و اوج شکوفایی مالین به سده‌های میانه‌ی اسلامی بازمی‌گردد. همچنین باید خاطرنشان نمود که ویژگی فن‌آوری سفالگری در این محوطه با تولیدات انبوه و گونه‌های شاخص، مشخصه‌ی این منطقه در دوران اسلامی، به‌ویژه سده‌های میانی اسلامی است که پیوندها و همسانی‌های نزدیکی را با دیگر مراکز تمدنی همزمان خود در ایران و دیگر بلاد اسلامی نشان می‌دهد؛ که این موضوع، موید وجود شبکه‌ی ارتباطی و فرهنگی گسترده و یکپارچه در سراسر جهان اسلام می‌باشد و بیش از همه با یکپارچگی آیینی و ایدئولوژیک سرزمین‌های اسلامی در ارتباط بوده و ریشه در جهان‌بینی توحیدی اسلام دارد. درنهایت نیز با توجه به آمارهایی که در نتیجه‌ی گونه‌شناسی و شناخت سفالینه‌های موجود در محوطه‌ی مالین به‌دست آمد، می‌توان استنباط نمود که سفال غالب در این محوطه، سفالینه‌های بدون‌لعاب و ساده‌ی نخودی بوده است که با فراوانی گسترده‌ای در هر دو دوران تاریخی و اسلامی مورد تولید انبوه قرار گرفته و به اشکال و فرم‌های شاخصی و گوناگونی مشاهده می‌شوند.