بررسی ساختار رنگدانه های به کار رفته در گچبری ‌های به دست آمده از محوطه قلعه یزدگرد

دوره‌ی اشکانی سرآغاز استفاده از گچبری در تزیینات معماری ایران بود و از قرن دوم م. به‌ بعد شاهد به‌کارگیری رنگ‌های متنوعی برروی زمینه‌ی سفید گچبری‌ها هستیم که به آن‌ها جلوه‌ی زیبایی بخشیده‌اند. به‌نظر می‌رسد که هدف از رنگ‌آمیزی این آثار که زینت‌بخش بناهای مهم دوره‌ی اشکانی بوده‌اند، علاوه‌بر جنبه‌ی بصری، تاکید بر انتقال پیام سازندگان و بانیان آثار نیز باشد. یکی از مهم‌ترین محوطه‌هایی که گچبری‌های ارزشمندی از آن به‌دست آمده، محوطه‌ی تاریخی قلعه‌یزدگرد است. این گچبری‌ها شامل نقوش: انسانی، حیوانی، هندسی، گیاهی، ترکیبی و عناصر معمارانه است. قطعات بسیاری از گچبری‌های فوق، رنگ‌آمیزی شده‌اند. این قطعات، دارای یک یا چندرنگ هستند، اما تاکنون برروی رنگ‌های به‌کار رفته در آن‌ها پژوهشی صورت نگرفته است؛ این درحالی است که گچبری‌های قلعه‌یزدگرد از مهم‌ترین محوطه‌های مهم دوره‌ی اشکانی است که قطعات قابل‌توجهی گچبری رنگین از آن کشف شده است. هدف از این تحقیق، پاسخ‌گویی به این سوالات بوده است: 1. رنگ‌های به‌کار رفته در گچبری‌های قلعه‌یزدگرد کدامند و آیا رنگ در صحنه و نقش خاصی به‌کار رفته است؟ 2. برای رنگ‌آمیزی گچبری‌های این محوطه از چه رنگ‌دانه‌هایی استفاده شده است؟ این تحقیق با استفاده از مطالعات موزه‌ای و کتابخانه‌ای انجام شده است؛ هم‌چنین گچبری‌های رنگین این محوطه، برای نخستین‌بار مورد آزمایش قرار گرفتند. برای بررسی و آنالیز رنگ‌دانه‌ها از روش‌های پراش پرتو ایکس (xrd)، آزمایش پتروگرافی و طیف‌سنجی زیر قرمز تبدیل فوریه (ftir) استفاده گردید. طبق نتایج به‌دست آمده، در گچبری‌های قلعه‌یزدگرد از رنگ‌دانه‌ی آبی مصری برای رنگ آبی، از رنگ‌دانه‌ی سبز خاکی (سبز سیلو) برای رنگ سبز و برای رنگ‌های قرمز، صورتی و زرد از رنگ‌دانه‌ی اُخرا استفاده شده است. به‌نظر می‌رسد که در قلعه‌یزدگرد برای رنگ‌آمیزی نقوش از رنگ‌دانه‌‌های کانی استفاده شده و از رنگ‌دانه‌های آلی برای تولید رنگ در این مجموعه استفاده نشده است.