بازخوانی تحلیل اصول هندسی و تناسب طلایی در مدرسه شوکتیه

مدرسه شوکتیه بیرجند در سال 1312 هـ.ق. (1269 هـ.ش.) تحت عنوان حسینیه شوکتیه، توسط محمد ابراهیم خان علم شوکت الملک دوم ساخته شد و درماه ذی‌الحجه سال 1326 هـ.ق. (1282 هـ.ش.) به مدرسه تبدیل گردید. ویژگی‌های منحصر به‌فرد معماری بنا بیانگر آن است که معمار در ساخت بنا از اصول هندسی و نظام دقیق تناسبات ایرانی بهره گرفته است.  نظر به اهمیت موضوع: نگارندگان با رویکرد تحلیل تناسبات هندسی، در پژوهش حاضر به‌دنبال پاسخ‌گویی به این سوال هستند که هندسه و تناسب طلایی در ساخت و شکل‌گیری عناصر فضایی مدرسه شوکتیه چه نقشی ایفا کرده‌اند؟ به‌همین منظور، در پژوهش حاضر از روش پژوهش تحلیلی استفاده شده و در جمع‌آوری اطلاعات از ابزار گردآوری داده و اطلاعات  مشاهده میدانی و کتابخانه‌ای توامان بهره گرفته شده است و به‌منظور بازخوانی اصول هندسی و تناسبات در مدرسه شوکتیه، با روش تحلیل هندسی، پلان، نما و مقطع و با فرض قرار دادن نقاط کانونی چون حیاط و ایوان، مدرسه شوکتیه مورد تحلیل دقیق هندسی قرار گرفت. نتایج تحلیل نشان‌دهنده آن است که معمار بنا از دانش لازم در مورد سیستم‌های تناسبات و ترسیمات هندسی اشکال برخوردار بوده است و از آن در انتخاب مقیاس‌های بنا و مکان‌یابی فضاهای اصلی چون: حیاط، ایوان، آشپزخانه و ورودی بهره گرفته است. تناسبات طلایی و تناسبات ایرانی 2√ و 3√ در تکامل بنا به‌خوبی با یکدیگر ممزوج شده، اما معمار از نسبت طلایی بیشتر در جهت مکان‌یابی نقاط و فضاهای معماری استفاده کرده است.