ساخته های ساسانی در دل ا‎یرانشهر به روا‎یت متون تاریخی

سرزمینی که امروزه کشور عراق نامیده می‌شود زمانی توسط پادشاهان ساسانی دل ایرانشهر خوانده می‌شد. موقعیت و ویژگی‌های جغرافیایی دل ایرانشهر باعث شده بود که پادشاهان ساسانی به‌ویژه پس از خسرو انوشیروان این سرزمین را محل اقامت و مرکز حکومت خود قرار دهند و این امر موجب ساخت‌وسازهای فراوانی با اهداف مختلف شد. اما از آن‌جا که بسیاری از آن ساخته‌ها در گذر ایام و بنا به دلایلی ویران و تخریب شده‌ است یکی از راه‌های دست‌یابی به آن‌ها گزارش‌هایی است که در متون تاریخی از آن ساخته‌ها آمده است. نگارندگان این نوشته می‌کوشند در حد توان خود با واکاوی برخی از آن متون که توسط محمدی ملایری گزارش شده است، به شناخت گوشه‌ای از آن ساخته‌ها نایل شوند. در این پژوهش از طریق طرح تحقیقِ کیفیِ تفسیرتاریخی و با گردآوری داده‌ها از متون دست اول عربی بازگردانده شده به پارسی، در پی یافتن پاسخ به این پرسش‌ها که دل ایرانشهر کجاست و چه ساخته‌هایی از دوران ساسانی در آن‌جا گزارش شده است، اقدام شده است. نتایج یافته‌ها نشان می‌دهد که عمده‌ی ساخته‌های ساسانیان در دل ایرانشهر را می‌توان به سه گروه عمده‌ی: ساخته‌های دفاعی (پادگان‌ها و دژها)، ساخته‌های حکومتی (کاخ‌ها) و ساخته‌های آب (بندها، پرندها، آب‌راه‌ها و خندق‌ها) تقسیم نمود که باقی‌مانده‌هایی از آن‌ها قابل شناسایی است که می‌توان با ردیابی محل قرارگیری آن‌ها از دل متون و اسناد، بستر مناسبی جهت کاوش‌های باستان شناسانه فراهم آورد.