بررسی تطبیقی معماری کاخ ها و خانه های اشرافی ساسانیان

از دوره‌ی ساسانیان بناهای متعددی شناخته شده که اغلب آن‌ها به کاخ مشهورند. هدف اصلی این مقاله شناخت کیفیت زندگی در دربار ساسانیان و درک معماری‌ای است که برای این نوع زندگی پدید آمده است. برای رسیدن به این مقصود، از یک‌سو نقشه‌های معماری کاخ‌ها را تحلیل و از سوی دیگر مستندات تاریخی را بررسی می‌کنیم. روش تحقیق مقاله تفسیری - تاریخی و تحلیل تطبیقیِ آرایش معماری است. پرسش‌های اصلی آن درباره‌ی چگونگی تاثیر آیین‌‌های مذهبی و تشریفاتی بر معماری ساسانیان، شناخت عرصه‌های سکونتی آن‌ها، کیفیت زندگی درون کاخ‌ها، و درک عناصر اصلی و آرایش معماری کاخ‌ها و خانه‌های اشرافی آن دوره است. برای این منظور، نخست، مراسم آیینی در دربار ساسانیان را بررسی خواهیم کرد تا بدانیم چه نسبتی میان آن‌ها برقرار بوده است. پس از آن، عرصه‌های سکونت در آن دوره را مروری کوتاه می‌کنیم تا با مکان‌های زندگی روزمره‌ی دربار و مردم آشنا شویم. برای درک درست‌تر ویژگی‌های معماری ساسانیان نیاز داریم که کیفیت‌های معماری دوران پیش از آن را نیز بشناسیم، از این‌رو معماری چند کاخ هخامنشی و پارتی را مطالعه و در جدولی آن‌ها را مقایسه خواهیم کرد. در بخش آخر و اصلی مقاله شماری از بناهای دوره‌ی ساسانیان را که به کاخ یا خانه بودن آن‌ها اطمینان بیشتری داریم، بررسی می‌کنیم و در پی آنیم که به ویژگی‌های اصلی معماری آن‌ها پی ببریم و نیز با یک‌دیگر مقایسه کنیم. در پایان مشخص شد که مهم‌ترین خصوصیات آن‌ها نامتقارن بودن ساختار هندسی، جدایی بخش اندرونی و بیرونی، تنوع فضایی فراوانی، وجود نمازخانه‌ی خصوصی، و نقش مهم ایوان در سازمان فضایی مجموعه است. از دیگر نتایج مهم این تحقیق شناسایی سه گونه کارکرد در کاخ‌های ساسانیان است که زندگی تشریفاتی، خصوصی، و مذهبی را در بر می‌گیرد.