مطالعه ترکیب سفال کلینکی دوره اشکانی منطقه همدان با استفاده از سه روش: PIXEا، XRF و XRD با هدف تعیین میزان تشابه و تمایز

در این مقاله تعداد 16 قطعه سفال کلینکی شاخص دوره‌ی اشکانی در نیمه غربی مرزهای کنونی ایران با استفاده از سه روش: pixe، xrf و xrd مورد مطالعه قرار گرفته است. این سفال‌های کلینکی از هشت محوطه اشکانی در منطقه‌همدان که یکی از منطقه‌های توزیع این‌گونه سفال در بخش شرقی زاگرس‌مرکزی بوده، در طی بررسی‌های میدانی جمع‌آوری شده و مورد مطالعه قرار گرفت. آنالیز و بررسی ترکیب سفال کلینکی با استفاده از روش‌های سه گانه فوق نتایج قابل توجهی در ارتباط با نوع ترکیب و درصد عناصر موجود در آن، نحوه و تکنیک پخت و میزان حرارت مورد نیاز کوره در فرآیند تولید این‌گونه سفال در اختیار ما می‌گذارد. وجود سه ترکیب al2o3، sio2 و cao دلیلی بر استفاده از خاک‌های آهکی و خاک‌های حاصل از سنگ‌های دگرگونی است که با زون ساختاری (زون ساختاری سنندج- سیرجان و زون ساختاری ایران مرکزی) منطقه مورد مطالعه قابل مقایسه بوده و شاید بتوان آن‌ها را به منطقه مذکور متعلق دانست. با توجه به تشابه میان ترکیبات زون ساختاری سنندج - سیرجان و ترکیب سفال‌های مورد مطالعه می‌توان احتمال داد که این داده‌های سفالین به‌صورت بومی (محلی) و با استفاده از گل حاصل از خاک موجود در منطقه تهیه گردیده‌اند. وجود cao در نتایج حاصل از آزمایشات خود عامل محرزی بر وجود کلسیت (caco3) است. با توجه به این‌که تجزیه کلسیت و حصول cao از آن به دمایی ما بین 600-1000 درجه سانتی‌گراد نیاز دارد می‌توان دمای مورد نیاز برای پخت سفال کلینکی را از دمای 600 تا 1000 درجه سانتی‌گراد دانست. وجود ترکیباتی چون هماتیت (fe2o3) در ارتباط با عمل اکسیداسیون و هم‌چنین فازهای وستیت (feo)، مگنتیت و آنورتیت در رابطه با ایجاد شرایط احیا به‌خوبی تاثیر احیا و اکسیداسیون را در نحوه‌ی پخت سفال کلینکی نشان می‌دهد.