جایگاه نظریات مارکسیسم در تحلیل آغازشهرنشینی ایران

تاثیر مارکسیسم بر روند تحولات تئوریک باستان‌ شناسی دور از ‌‌‌ذهن نیست. این‌گونه تاثیرات گاهی در پژوهش‌های باستان ‌شناسی اجتماعی ایران نیز قابل ‌پیگیری است؛ هرچند چندان مورد مطالعه قرار نگرفته‌اند. از این ‌رو پرسش اصلی پژوهش چنین مطرح گردید؛ کم‌وکیف و تاثیر تفکرات باستان‌شناسی مارکسیستی بر مطالعات جوامع آغازشهرنشینی ایران چگونه است؟ و هدف آن نیز درک ارتباط تفکرات باستان‌شناسی مارکسیستی با دیدگاه کارکردگرا در جوامع آغازشهرنشینی ایران است. اما جهت رهنمون یافتن به هدف، از ماهیت و روش توصیفی-تاریخی همراه با رویکردی تحلیلی استفاده شد؛ از این‌رو، برخی از تحقیقات محوطه‌های آغازشهرنشینی ایران، ازجمله محوطه‌های شوش و چغامیش در جنوب‌غرب، تپه سفالین پیشوا در فلات‌مرکزی، تمدن جیرفت و شهرسوخته در جنوب‌شرق و محوطۀ چغاآهوان دشت مهران در غرب ایران مورد بررسی قرار گرفت. نتایج گویای این بود که گرچه گاهی تفکرات مارکسیسم در تحلیل جوامع آغازشهرنشینی ایران به‌دلایلی، ازجمله پیچیدگی‌های اجتماعی قابلیت استنباط و پیگیری دارد؛ اما تاکنون باتوجه‌به محبوبیت گرایشات تاریخی-فرهنگی در جامعۀ باستان‌شناسی ایران نمود نیافته است و به‌تبع آن نیروهای درون‌زای تحولات اجتماعی جوامع آغازشهرنشینی ایران کمتر موردتوجه محققین باستان‌شناس قرار گرفته است. در این‌باره بدیهی است نوع دیدگاه و برخورد با تحلیل داده‌ها، در کم‌وکیف حصول نتیجه تاثیر داشته باشد؛ به این‌معنی که نتایج منتج از تحلیل داده‌های جوامع آغازشهرنشینی ایران به چگونگی رویکرد و رهیافت پژوهشگر، اعم‌از: کارکردگرا، مارکسیسم و یا رهیافت و تفکر دیگر بستگی دارد. درنهایت رهیافت باستان‌شناسی مارکسیستی باتوجه‌ به ماهیت سیاسی خویش، تحول جوامع آغازشهرنشینی ایران را می‌تواند در مدیریت تولید کار پیگیری نماید و رهیافت کارکردگرا نیز شواهد آغازشهرنشینی را از دیدگاه ضرورت و نیاز جامعه مدنظر خواهد داشت.

the position of marxist theories in the examination of the beginnings of urbanization in iran

the influence of marxism on the process of theoretical developments in archaeology is not far from the mind. such effects can sometimes betraced in iranian social archaeological research, although they have notbeen studied much. hence the main question of the research was posed asfollows; how is the impact of marxist archaeological ideas on the studyof societies at the beginning of iran’s urbanization? and its purpose wasto understand the relationship between marxist archaeological thoughtand functionalist views in the societies of the beginning of urbanization iniran. however, in order to guide the goal, the descriptive-historical natureand method were used along with an analytical approach. therefore, someresearches of the beginning of urbanization of iran such as shush andchaghamish areas in the southwest, bakun fars, pishva pottery hill in thecentral plateau, jiroft and shahr-e sokhteh civilization in the southeast andchoghahavan area of mehran plain in the west of iran were examined.the results showed that although sometimes the ideas of marxism in theanalysis of societies at the beginning of urbanization in iran can be inferredand followed for reasons such as social complexities; but so far, due tothe popularity of historical-cultural trends in the iranian archaeologicalcommunity has not been reflected, and consequently the endogenous forcesof social change in the early urbanization of iran has received less attentionfrom archaeologists. this means that the results of analyzing the data ofthe communities of the beginning of urbanization in iran depend on theapproach and approach of the researcher, whether functionalist, marxism orother approach and thinking. finally, the marxist archaeological approach,due to its political nature, can follow the evolution of societies in thebeginning of urbanization in iran in the management of labor production,and the functionalist approach will consider the evidence of the beginningof urbanization from the perspective of necessity and need of society.