طبقه ‌بندی و گونه ‌شناسی سفال‌ های ساسانی محوطۀ جهانگیر استان ایلام

سفال به ‌عنوان یکی از یافته‌های باستان ‌شناسی در شناخت دوره‌های فرهنگی نقش پُراهمیتی را ایفا می‌نماید. محوطۀ جهانگیر واقع‌در استان ایلام و یکی از محوطه‌های ساسانی غرب ایران است. در فصل سوم کاوشِ محوطۀ جهانگیر سفال‌های شاخصی از دورۀ ساسانی به‌دست آمد که برای این پژوهش ازمیان صدها قطعه سفال به‌دست آمده، 92 قطعه سفال انتخاب شد. هدف اصلی این پژوهش معرفی و طبقه‌بندی سفال‌های ساسانی محوطۀ جهانگیر است. در پژوهش حاضر سفال‌های به‌دست آمده از محوطۀ جهانگیر برمبنای مشخصات فنی و شکل مورد طبقه‌بندی، گونه‌شناسی و سرانجام گاهنگاری (مطالعات‌مقایسه‌ای و آزمایشگاهی) قرارگرفتند؛ ماهیت پژوهش بنیادی با رویکرد توصیفی-تحلیلی است. داده‌های پژوهش نیز به‌روش کتابخانه‌ای و میدانی جمع‌آوری شد. پرسش‌های طرح شده در این پژوهش عبارتنداز: مجموع سفالی محوطۀ جهانگیر به کدام بازۀ زمانی از دورۀ ساسانی قابل انتساب است؟ و سفال‌های محوطۀ جهانگیر از نظر سبک بیشتر منطقه‌ای است یا سبکی فرامنطقه‌ای در آن قابل مشاهده است؟ نتایج آزمایشگاهی انجام‌شده به‌روش گرمالیان (ترمولومینسانس) روی سفال‌های جهانگیر، نشان از انتساب این محوطه به نیمۀ دوم قرن ششم میلادی دارد؛ علاوه‌بر این با انجام مقایسات تطبیقی مشخص شد که سفالینه‌های ساسانی محوطۀ جهانگیر با محوطه‌های اواخر این دوره همسانی نسبی دارند. هم‌چنین سفالینه‌های این محوطه با محوطه‌هایی هم‌چون: اولتان‌قالاسی مغان، ماه‌نشان زنجان، قلعه‌یزدگرد، قصرابونصر، حاجی‌آباد، شوش، محوطه‌های ساسانی شناسایی شده در بررسی‌های شمال خوزستان، میاناب شوشتر، بوشهر، راس‌الخیمه، تل ماهوز، ابوشریفه، کیش و برگوتیات در عراق قابل‌مقایسه هستند و علاوه‌بر تاثیرات سبک منطقه‌ای، بیشترین شباهت را با حوزۀ فرهنگی جنوب‌غرب و جنوب‌ ایران داراست.‌  

classification and typology of sassanian pottery jahangir site of ilam province

pottery as one of the archaeological findings, plays an important role in recognizing cultural periods. jahangir area is located in ilam provinceand is one of the sassanid sites in western iran. in the third season ofexcavations at jahangir site, significant potteries from the sassanid periodwas obtained which is considerably worth studying and for this research, 92pottery pieces were selected among hundreds that were obtained. the mainpurpose of this research is to introduce and classify the sassanid potteriesof jahangir site. in the present study, the potteries obtained from jahangirsite were classified based on their technical specifications and shapes, andwere typologically and finally chronologically examined (comparative andlaboratory studies); the data collection method is based on documentarystudies and field studies, also the research method is descriptive-analytical.the analysis have been done with the purpose of comparative chronologyand explaining cultural relations with other regions. the questions posedin this research are: to what period of the sassanid era can the potterycollection of jahangir area be attributed? and are the potteries of jahangirarea more regional in terms of style or a trans-regional style is visible inthem? the chronology done by moluminescence (thermoluminescence)method on jahangir potteries, indicates the attribution of this area to thesecond half of the sixth century a.d., a comparative comparison alsoshowed that in terms of relative chronology of sassanid potteries theyare similar to sites that belong to the late this era. it should be noted thatthe potteries of this area are comparable with areas such as oltanqalasi inmoghan, mahneshan in zanjan, qasrabunsar and hajiabad in fars, shush,sassanid sites identified in the studies of northern khuzestan, mianab inshushtar, bushehr, ras al-khaimah, tal mahuz, abu sharifa, and kish andbergutiyat in iraq and, in addition to the impacts of regional style, it has the most similarity to the cultural field of southwestern and southern iran.