واکاوی انگارۀ افولِ چغامیش در پایان شوشان میانه

بی ‌تردید، چغامیش دارای بیشترین توالی شناخته شده در ادوار پیش ‌ازتاریخی شوشان است، اما دانسته‌های فعلی ما حکایت از آن دارد که این محوطه در فاصلۀ زمانی پایان شوشان میانۀ متاخر تا مرحلۀ شوشان جدید یا متروک شده یا به یک آبادی کم اهمیت تبدیل شده بوده است. در این‌میان، کشف بقایای ساختمان حریق‌زدۀ چغامیش باعث شده است که برخی آن را دلیلی بر زوال چغامیش بدانند. ارزیابی مدارک موجود، اعم‌از مدارک به‌دست آمده از چغامیش و مدارکی که به لطف پژوهش‌های متنوع در دهه‌های اخیر از دیگر نواحی و محوطه‌ها مستند شده‌اند، نشان می‌دهد که انگارۀ افول چغامیش در این بازۀ زمانی نمی‌تواند به تمامی درست باشد. در اینجا ابتدا به یکی از شواهد معروف «ساختمان حریق‌زده» می‌پردازیم. رایج‌ترین تحلیل ارائه شده حاکی از آن است که ساختمانی که ازنظر ابعاد و کیفیت در زمرۀ ساختمان‌های معمولی نیست، در رویارویی خصمانه‌ای با جمعیت کوچ‌گران هدف قرار گرفته و به آتش کشیده شد. از آنجایی‌که برخی شروع افول چغامیش را آتش‌سوزی بزرگ در ساختمان متعلق به مرحلۀ شوشان میانۀ متاخر دانسته‌اند، منطقی است بدانیم که ساختمان مذکور دارای چه ویژگی‌هایی است و آیا شواهد ارائه شده دلالت بر اهمیت آن دارد یا خیر؟ براساس شواهد به‌دست آمده از نهشته‌های موجود در آن ساختمان، آیا می‌توان آن را یک ساختمان یا بنای یادمانی دانست؟ بنابراین، با توجه به شواهد باستان‌شناسی موجود، فرض شود که در این‌میان، بیشتر «استنباط» پژوهشگران در پدید آمدن تفسیری ذهنی از افول چغامیش دخیل بوده‌ است؛ در غیر این‌صورت، گمان می‌شود انگارۀ افول چغامیش، اگر البته چنین چیزی صادق باشد، دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد. پیکره‌بندی جدید زیستگاهی در منطقه که با شیوه‌های جدید سیاسی اقتصادی و به‌ویژه آئینی قوام‌یافته، ممکن است باعث‌شده باشد که چغامیش همانند سابق رونق نداشته و از همتایان خود جامانده باشد.

re-evaluating the “notion” of decline in chogha mish during the end of middle susiana

undoubtedly, chogha mish is the most recognized prehistoric settlement, which has multiple cultural sequences of prehistoric susiana, but ourcurrent knowledge assumes that from the end of the late middle susianato the first stage of the late susiana phase it had been deserted or becamea marginal settlement. the evaluation of the available evidence, both thoseobtained from chogha mish and those from various areas and sites duringrecent decades, show that the idea of the decline of chogha mish in thisperiod cannot be completely correct. here we will first discuss one of thewell-known pieces of evidence the “burnt building”, which has beenaccidentally or unexpectedly identified in the margins of high mound’sduring the ninth season of excavations at chogha mish. the most commonanalysis presented implies that the building, which is not classified as anordinary building in terms of dimensions and quality, is targeted and seton fire in hostile contact with the developing highland mobile pastoralistpopulation. therefore, this evidence attracted the attention of researchers asa turning point in the history of the chogha mish settlement development.since someone has considered the beginning of this decline as the greatfire in the building belonging to the late middle susiana phase, it isreasonable to know that, what kind of characteristics the building has andif the presented evidence is indicative or not? based on evidence fromthe deposits of the building can it be considered a monumental building?given the existing archaeological evidence, we assume that the “inference”of the scholars has led to such a notion. otherwise, we think the assumeddecline of chogha mish may have various reasons. the new settlementconfigurations in the region which are fashioned by new economic andespecially ritual practices may have led chogha mish to not be prosperous as before and left behind its counterparts.