طبقه بندی و گونه شناسی سفال های مکشوف از سومین فصل کاوش پل بیستون

پل بیستون در شهر بیستون و برروی رودخانۀ دینورآب قرار دارد. براساس پژوهش‌های باستان‌شناختی این پل در دورۀ ساسانی پایه‌ریزی و به‌دلایلی ناتمام ماند. تا این‌که در دوران اسلامی تکمیل و چندین‌بار مورد مرمت قرار گرفت. در سال 1387، شرق پل کاوش گردید که علاوه‌بر کشف یافته‌های معماری، یافته‌های سفالی نیز از جنوب‌شرقی و شمال‌شرقی آن به‌دست آمد. پرسش‌های اصلی مطرح شده در این پژوهش آن است که یافته‌های سفالی مکشوف از پل بیستون مربوط به چه دوره یا دورانی است؟ سفال‌ها به کدام گونه‌های سفالی تعلق دارند؟ دلیل وجود سفال‌ها در پیرامون پل چیست؟ روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و براساس یافته‌های حاصل از مطالعات اسنادی و میدانی است. نتایج پژوهش فوق نشان‌داد که یافته‌های سفالین در دو گروه اصلی بی‌لعاب و لعابدار و گونه‌های بی‌لعاب ساده (نخودی، خاکستری، قرمز و قهوه‌ای)، بی‌لعاب منقوش (کنده، افزوده و قالبی)، لعابدار تک‌رنگ (ساده، کنده و قالبی) و لعابدار چندرنگ (اسگرافیاتو، قلم‌مشکی و آبی‌سفید) جای دارند. براساس مطالعات مقایسه‌ای اکثر سفال‌ها به دورۀ میانی اسلامی و به‌ویژه دورۀ ایلخانی تعلق دارند و به سفال‌های محوطه‌های کاروانسرای ایلخانی بیستون، بنای مغولی کنار گاماسیاب، سلطانیه، تخت‌سلیمان، اوجان، سامن، درگزین، آساوله، ارزانفود، زلف‌آباد، مشکویه، ویلاب‌تپه، هگمتانه،انداجین، تهیق، حسنلو، مالین باخرز، نیشابور و... شباهت دارند. اکثر قطعات سفالی همراه با ذغال، خاکستر، جوش‌کوره، استخوان جانوری و در کنار سازه‌های موقت کشف شده به احتمال می‌توان آن‌ها را به مرمتگران پل و گروه‌های کوچ‌رو نسبت داد.

classification and typology of potteries from the 3th season of bisotun’s bridge excavations

the bisotun plain is one of the most important areas in western iran where archaeologists have discovered many sites and monuments from prehistoric to islamic time. during the sassanid period, many during the sassanid period, many works were established in kermanshah were established in bisotun region. the german and iranian archaeologists have dated sasanian buildings and monuments to the reign of kosrow ii (590-628 a.d). bisotun plain is located along an important military and trade route connected the western and eastern parts of sasanin empire. obviously, it is necessary to build huge bridge on two permanent rivers of the area (gamasiāb, zardāb and dinavarāb) for military and trade proposes. bisotun’s bridge or pol-e bisotun, pol-e khosrw and pol-e ghozivand are sasanian bridges in bisotun that left unfinished without clear reason at that time. bisotun’s bridge is located on the north east of the city of bisotun, on the dinavarāb river. this briadge is 144 m in length and 7/60 m in width, including bases, openings, backups, passage and floor. three bases have rectangular profile while the others bases have triangular cutwater, inside part of the bases have made of rubble and mortar, the façade has made of stone blocks, put on each other precisely. based on the typology of the pottery, the potteries found at bisotun’s bridge can be subdivided in four primary groups: plain without glaze, decorated without glaze, monochrome glazed and polychrome glazed, then they were divided into diverse kinds. the pottery pieces belong to the restorers groups of this bridge and nomad groups in the ilkhanid period.