تحلیل، طبقه‌بندی و گونه‌شناسی سفال عصر مس و سنگ دشت سیلاخور (بروجرد)

دشت سیلاخور در شمال لرستان از مناطق مهم زاگرس‌مرکزی بوده که دارای استقرارگاه‌های متعددی در رابطه با عصر مس‌وسنگ است. بررسی‌ها و مطالعات انجام شده در این دشت تاکنون 80 محوطۀ باستانی را در رابطه با عصر مس‌وسنگ نشان داده است. داده‌های این پژوهش از بررسی و شناسایی که در سال 1385 از دشت سیلاخور صورت‌گرفته و هم‌چنین بررسی مجدد و تکمیلی نگارندگان از این ناحیه انجام گرفته است. در این مطالعه، 51 نمونه سفال شاخص از سفال‌های مربوط به عصر مس‌وسنگ در محوطه‌های این ناحیه مورد مطالعۀ گونه‌شناختی قرار گرفته‌اند. در این پژوهش سعی‌شده تا به این پرسش پاسخ داده شود که مقایسۀ گونه‌شناختی سفال‌های عصر مس‌وسنگ دشت سیلاخور چگونه می‌تواند در تنظیم گاهنگاری منطقه موثر باشد؟ گونه‌شناسی و مقایسه‌های انجام‌شده در رابطه با سفال‌های این دوره در دشت سیلاخور گویای این است که فرهنگ‌های سفالی رایج عصر مس‌وسنگ این ناحیه متاثر از تحولات مناطق شمالی کوه گرین و سفیدکوه (درۀ کنگاور) است؛ بنابراین، می‌توان گاهنگاری درۀ کنگاور در عصر مس‌وسنگ را به دشت سیلاخور نیز تعمیم داد. از سویی دیگر، گونه‌شناسی انواع سفال این پژوهش می‌تواند در درک درست‌تر از فرهنگ‌های پس از دورۀ مس‌وسنگ و در عصر مفرغ موثر باشد. تشابهات گونه‌شناختی سفال دورۀ مس‌وسنگ دشت سیلاخور با سفال دورۀ گودین iii لزوم بازنگری در گاهنگاری عصر مس‌وسنگ و به‌تبع آن عصر مفرغ را نشان می‌دهد. پس از مطالعات صورت گرفته برروی سفال‌های گردآوری شده، تعداد 51 نمونه سفال از آن‌ها که شاخص‌تر بوده تفکیک شده و مورد مطالعۀ بیشتر قرار گرفته‌اند. در این‌راستا، سعی‌شده تا از هر نمونه سفال حداقل یک نمونه در این پژوهش ارائه گردد. نمونه‌های گردآوری‌شده معرف سه دورۀ قدیم، میانه و جدید عصر مس‌وسنگ در دشت سیلاخور هستند.

analysis, classification and typology of chalcolithic pottery of silakhor plain-borujerd

silakhor plain in the north of lorestan is one of the important areas of central zagros, which has many settlements related to the chalcolithic age. investigations and studies conducted in this plain have so far shown 80 ancient sites related to the chalcolithic age. the data of this research was taken from the survey and identification that took place in 2005 in the silakhor plain, as well as re-examination and supplementary survey of the authors from this. in this research, 51 representative pottery samples from the chalcolithic age pottery in the area of this site have been studied typologically. in this research an attempt has been made to answer the question that how the typological comparison of chalcolithic age pottery of silakhor plain can be effective in regulating the chronology of the region. the typology and comparisons made in relation to the pottery of this period in the silakhor plain show that the common pottery cultures of the chalcolithic age in this area are affected by the developments in the northern regions of garin-kouh and sefid-kouh (kangavar vally). therefore, the chronology of kangavar vally in the chalcolithic can be extended to the silakhor plain as well as on other hand, the typology of pottery types in this research can be effective in understanding the cultures late chalcolithic period and in the bronze age. the typological similarities of the chalcolithic pottery of the silakhor plain with the pottery of the godin iii period show the chalcolithic and, consequently, the bronze age. after studies conducted on the collected pottery, 51 pottery samples, which were more representative, were separated and studied further. in this regard, we have tried to present at least one example of each pottery sample in this article. the collected samples represent that early, middle and late periods of the chalcolithic age in the silakhor plain.