درک مقدماتی تحولات و الگوی استقراری دوره مفرغ جدید حوضه کشف‌رود(دشت مشهد)

بازۀ زمانی نیمۀ دوم هزارۀ دوم پیش‌ازمیلاد (حدود  1800-1700 پ.م.)  هم‌زمان با فروپاشی مراکز شهری پیچیده در نیمۀ شرقی فلات ایران، به‌ویژه شمال‌شرق است. در میانه و جنوب‌غربی آسیای میانه پس از تغییر مذکور  استقرار محوطه‌ها تداوم‌یافته که با نام فرهنگ بلخمرو (bmac) شناخته می‌شود. براساس دانش فعلی باستان‌شناسی، در شمال‌شرق ایران، اعم‌از: خراسان، دشت گرگان و شاهرود، استقرارها در حدود 1700 پ.م. متروک شده و با وجود یک دورۀ فترت، دوباره در عصرآهن  با ظهور گورستان‌ها تداوم‌یافته‌اند. ارزیابی اولیۀ این تحولات در حوضۀ ‌کشف‌رود در محدودۀ دشت مشهد به‌عنوان یکی از مناطق فرهنگی خراسان، ازجمله اهداف و ضرورت مطالعات این دوره محسوب می‌شود. ارزیابی فاز زمانی دورۀ مفرغ جدید در رویکردی تطبیقی و مطالعۀ فرهنگ غالب حوضۀ کشف‌رود و بررسی اولیۀ تحولات این دوره از اصلی‌ترین پرسش‌های پژوهش است. ازطرفی دیگر، مطالعۀ الگوی استقراری نیز از اهم اهداف پژوهش است. این پژوهش با رویکرد باستان‌شناسی چشم‌انداز و به‌روش تحلیل نقشه‌های خروجی arcgis انجام شده است. نتایج پژوهش بیانگر همگونی شاخصه‌های سفالی دورۀ مفرغ جدید حوضۀ کشف‌رود با آسیای میانه و مشخصاً دو فاز زمانی گنور و تغلق و نمونه سفال‌های گنورتپه در ترکمنستان و جارکوتان در ازبکستان می‌باشد. هم‌چنین مطالعۀ کانون‌های استقراری، هرچند کاهش وسعت و یا متروک‌شدن برخی از استقرارهای دورۀ مفرغ میانی را نشان می‌دهد، اما ازنظر تعداد استقرارها، کاهشی دیده نشده و استقرارهای جدیدی نیز در این دوره برای اولین‌بار مسکون شده است؛ هم‌چنین، نتایج بیانگر استمرار استقرار و تغییر احتمالی در نوع معیشت برخی از جوامع استقراری این دوره است. استقرارهای این دوره نیز همانند ادوار فرهنگی گذشته، به‌شدت به رودخانۀ کشف‌رود به‌عنوان حیاتی‌ترین شریان دشت مشهد وابسته بوده و با مدلی خطی در حاشیۀ این رودخانه شکل‌گرفته‌اند.