بررسی نفوذ فرهنگ کوراارس در کرانه‌های شرق زاگرس مرکزی (بر اساس پژوهش های باستان‌شناسی تپه چال پیرتاج،کردستان)

تپه چال در منتهی‌الیه آخرین دامنه‌های فرهنگیطبیعی شرقی زاگرس‌مرکزی در بیجار کردستان قرار دارد. پژوهش‌های این ناحیه نشان می‌دهد که این منطقه ازنظر فرهنگی در هزارۀ سوم پیش‌ازمیلاد در حوزۀ نفوذ سنت کوراارس قرار می‌گیرد. شکل‌گیری و گسترش فرهنگ کوراارس یکی از مهم‌ترین تحولات افق‌های فرهنگی جنوب قفقاز است که تاثیرات شدیدی بر مناطق جغرافیایی وسیع و متفاوت ازجمله آناتولی شرقی، شمال‌غرب و غرب ایران برجای گذارده است. گمانه‌زنی باستان‌شناسی، در تپه چال که محوطه‌ای تک‌دوره‌ای است، با هدف شناسایی توالی استقراری و بررسی نقش منطقه در توسعۀ فرهنگ کوراارس انجام شد. مطالعۀ الگوی انتشار محوطه‌های دارای مواد فرهنگی کوراارس از مرز شمالی منتهی به رودخانۀ ارس تا نیمۀ شرقی آذربایجان و هم‌چنین مناطق مرتفع و نیمه‌خشک و استپی شرق کردستان، تماماً بیانگر این نکته است که حضور مردمان کوراارس که در ادبیات باستان‌شناسی ایران به‌نام فرهنگ «یانیق» خوانده می‌شوند در این چشم‌انداز طبیعی سکنی گرفته‌اند؛ لذا در این پژوهش به‌نحوه و زمان شکل‌گیری این فرهنگ در محوطۀ پیرتاج و نهایتاً نحوۀ تکامل آن پرداخته می‌شود. این نوشتار تلاش می‌کند با توجه به مطالعۀ مواد فرهنگی متعلق به سنت یانیقی در پیرتاج به این پرسش پاسخ دهد که چگونه ارتباطات و مناسبات فرهنگی بین این نقطه با دیگر مناطق حضور فرهنگ کوراارس برقرار بوده است؟ اهمیت داده‌های این محوطه نشان می‌دهد که برخی گونه‌های سفالی ازلحاظ فرم و تزئین متفاوت از گونه‌های شناخته شده در دیگر محوطه‌های این فرهنگ در شمال‌غرب و دامنه‌های شرقی زاگرس می‌باشند. پژوهش حاضر برمبنای گمانه‌زنی و سپس مطالعات کتابخانه‌ای صورت گرفته و با رویکرد توصیفیتحلیلی، سعی در تبیین مواد فرهنگی دارد. نتایج پژوهش‌ها اطلاعات جدیدی از سنت کوراارس در انتهای شرقی‌ زاگرس‌مرکزی ارائه و نشان‌داد که داده‌های سفالی از  پیچیدگی‌های تکنیکی بیشتری برخوردار است.