مکان‌یابی مقبره مُستَرشِد بالله عباسی براساس شواهد باستان‌شناختی و منابع مکتوب تاریخی

مطالعات منابع مکتوب تاریخی و تطبیق با شواهد باستان‌شناختی، از روش‌های منسجم علمی در مطالعات باستان‌شناختی دوران اسلامی است؛ و نقش بسزایی در شناخت شهرها، مکان‌های تاریخی و ماهیت کارکردی بسیاری از فضاهای معماری دارد. در این‌میان مطالعه برروی یافتن مکان یک اثر تاریخی، از زمینه‌های موردعلاقۀ پژوهشگران است. منطقۀ شمال‌غرب ایران که در دوران اسلامی بانام «آذربایجان» شناخته‌شده، دارای آثار متنوعی از دوران اسلامی است. بخش زیادی از این آثار پابرجاست و برخی نیز اثری از معماری و ساختار کالبدی آن‌ها امروزه نیست و تنها در متون و منابع دوران اسلامی بدان‌ها اشاراتی شده است؛ ازجملۀ این آثار، مقبرۀ بیست‌ونهمین خلیفۀ عباسی، یعنی «مُسترشِد بالله» است که تاکنون موقعیت و محل این مقبره در آذربایجان ایران، ناشناخته مانده است. مکان این مقبره در متون دوران اسلامی به‌صورت‌های مختلف ذکرشده است. در این منابع، موقعیت قرارگیری آن بیشتر در «بَلده» مراغه قیدشده، بااین‌وجود موجودیت مکانی مقبره در مراغه تا به امروز کاملاً مهجور واقع گشته است. پژوهش پیشِ‌رو به شیوۀ توصیفی تحلیلی و براساس مطالعات کتابخانه‌ای و نتایج بررسی‌های میدانی، به‌منظور مکان‌یابی و شناسایی محل دقیق مقبرۀ مسترشدبالله به انجام رسیده و در این‌راستا به‌دنبال پاسخ منطقی برای این پرسش‌ها است: الف) براساس شواهد باستان‌شناختی و متون تاریخی، کدام‌یک از محله‌های شهر مراغه را می‌توان مکان مقبره و محل دفن خلیفۀ عباسی دانست؟ ب) شواهد کلی برای مکان‌یابی مقبرۀ مسترشدبالله کدامند؟ نتایج به‌دست‌آمده از داده‌های میدانی و کاوش باستان‌شناختی و تحلیل متون تاریخی، موقعیت مکانی مقبره را در هستۀ تاریخی شهر مراغه، در محلۀ اَتابَک (قُضات) و کنار برج‌مقبره‌های کبود و مدور مطابقت می‌دهد.