نگاهی به یافته های شیشه ای دورۀ الیمایی در مناطق کوهستانی خوزستان

دشت خوزستان در جنوب‌غربی ایران از دو منطقۀ جغرافیایی کوهستانی و دشت تشکیل شده است. در دورۀ اشکانی، شاهد قدرت‌گیری و حضور اقوام الیمایی هم در مناطق کوهستانی و دشت‌های خوزستان هستیم. یکی از صنایعی که از دورۀ اشکانیان رونق گرفت، شیشه بود. شیشه‌های اشکانی در محوطه‌های دشت و مسطح خوزستان بسیار یافت می‌شود، درحالی‌که در نواحی کوهستانی به‌صورت محدود فقط در چند محوطه نمونه‌هایی یافت شد. هدف اصلی این پژوهش بررسی، معرفی و تحلیل نمونه ‏هایی از اشیاء و ظروف شیشه‏ای دورۀ اشکانی (الیمایی) است که از کاوش‌های باستان‌شناسی محوطۀ باستانی مناطق کوهستانی خوزستان، یعنی «برده‌نشانده» و «کل‌چندار» به‌دست آمده‌اند. پرسش‌های پژوهش عبارتنداز این‌که، با استناد به یافته‌های شیشه‌ای مذکور، کارگاه‌های شیشه‌گری در این منطقه وجود داشته یا این‌که اشیاء شیشه‌ای وارداتی هستند؟ روش ساخت اشیاء شیشه‌ای مذکور چیست؟ گونه‌های رایج ظروف مورد مطالعه در این نوشتار کدامند و چه نوع کاربری داشته‌اند؟ پژوهش حاضر با رویکرد توصیفیتحلیلی و روش گردآوری اطلاعات ازطریق مطالعات کتابخانه‌ای (شامل استفاده از: کتب، گزارش‌ها و برخی مقالات) سعی‌بر آن دارد تا به پرسش‌های مطرح در این پژوهش پاسخ منطقی ارائه دهد. نتایج بیانگر آن است که یافته‌های شیشه‌ای محوطه‌های کوهستانی خوزستان به احتمال زیاد وارداتی بوده و نمی‌توانند در خود محل تولید شده باشند. فناوری ساخت و تولید اکثر اشیاء مذکور با روش دمیدۀ آزاد بوده است؛ هر چند از روش‌های دمیده در قالب، فشرده در قالب و قالب گلی نیز بهره برده‌اند که برای ساخت زیور‌آلات بوده است. ظروف شیشه‌ای مذکور اغلب مربوط به پیاله‌هاست، ولی ظروف ویژۀ مواد دارویی، آرایشی، ساغر و جام‌ها نیز جزو یافته‌ها بودند؛ هم‌چنین یافته‌های شیشه‌ای نشان می‌دهد که تجارت این کالا و روابط صلح‌آمیز فرهنگی در کنار کشمکش‌های نظامی ایران و روم برقرار بوده است.