بررسی تطبیقی معماری مذهبی یهودیان تهران از قاجاریه تا پایان دوره پهلوی اول

شناخت معماری مذهبی یهودیان تهران، یکی از جنبه‌های مهم از شناخت شهر به منزلۀ دادۀ مهم باستان‌شناختی است. معماری مذهبی یهودیان تهران به‌دلایلی ازجمله عدم تمایل یهودیان به ارائه اطلاعات در این‌زمینه و هم‌چنین عدم وجود معماری شاخص و چشمگیر در حوزۀ معماری مذهبی، کمتر موردتوجه پژوهشگران قرار گرفته است و از این‌رو، ضرورت بررسی در این حوزۀ احساس می‌گردد. این تحقیق از نوع پژوهش‌های بنیادی است. داده‌های پژوهش به شیوۀ مطالعه میدانی و تحقیق کتابخانه‌ای جمع‌آوری شده و با روش توصیفیتحلیلی ارائه شده است. پرسش‌های پژوهش عبارتنداز: 1 رویکرد معماری کنیسه‌های تهران نسبت به شرایط اجتماعی و سیاسی دوران قاجاریه و پهلوی اول چگونه بوده است؟ 2شاخصه و وجه‌تمایز معماری کنیسه‌های دوران قاجار و پهلوی اول چیست؟ با توجه به عدم وجود اطلاعات قابل‌توجه در این حوزه، پژوهش حاضر با بررسی تطبیقی معماری 7 کنیسۀ باقی‌مانده از دوران قاجار و پهلوی اول که بخشی از آن در محلۀ قدیمی یهودیان تهران (عودلاجان) ساخته شده و بخش دیگر آن خارج از محلۀ مذکور ساخته شده‌اند و تقسیم‌بندی آن‌ها در سه دورۀ متمایز، روند تغییر و تحول معماری مذهبی یهودیان تهران و نحوۀ تاثیر‌پذیری آن از شرایط اجتماعی و سیاسی دوران قاجاریه و پهلوی اول را مورد نقد و بررسی قرار خواهد داد. هم‌چنین وجه‌تمایز و مشخصه کنیسه‌های قاجاری و پهلوی را بررسی و مشخص خواهد کرد. گفتنی‌ست، معماری مذهبی یهودیان تهران به‌شدت تحت‌تاثیر شرایط اجتماعی و سیاسی حاکم‌بر این اقلیت بوده و از معماری مسکونی پیرامون خود تاثیر پذیرفته است. بر این‌اساس، نوع نگاه به معماری مذهبی و عدم تمایل به دیده شدن کنیسه در بافت شهری با تغییرات سیاسی پس از مشروطه و آزادی عمل بیشتر یهودیان، تغییر کرد و موجب به‌وجود آمدن سطحی از برون‌گرایی و تمایل به ساخت بناهای مذهبی با شکوه در ادوار بعدی شد.