مطالعه و گونه شناسی سفال های نوسنگی مکشوف از تپه ی پشت فرودگاه - دشت ملایر

یکی از نتایج مطالعات باستان‌شناختی قابل‌تامل دشت ملایر، کاوش «تپه‌ی پشت‌فرودگاه» است؛ این محوطه به‌عنوان محوطه‌ای کوچ‌نشین از دوره‌ی نوسنگی جدید شناخته می‌شود، که مستقل از مراکز استقراری دائم، طیف گسترده‌ای از انواع گونه‌های سفالی سنت‌های منطقه‌ای را ارائه می‌دهد که مطالعه و تحلیل آن، اطلاعات باستان‌شناختی درخوری از دوره‌ی یادشده در حوزه‌ی زاگرس‌مرکزی در اختیار قرار خواهد داد. «سفال» از مهم‌ترین مواد فرهنگی به‌لحاظ کمیّت و کیفیت در بین یافته‌های کاوش باستان‌شناختی تپه‌ی پشت‌فرودگاه ملایر قرار دارد؛ سفال‌های این محوطه را می‌توان در دو گروه اصلی نخودی و قرمز تقسیم کرد که هر گروه به دو زیرشاخه‌ی منقوش و ساده، و از نظر کیفیت ساخت نیز در دو گروه متوسط و خشن، قابل تفکیک و گونه‌شناسی هستند. آمیزه‌ی سفال‌ها، عمدتاً گیاهی و در اندازه‌ی دانه‌بندی متفاوت است؛ به‌طوری‌که در سطح و درون‌مایه‌ی برخی از سفال‌ها به‌خصوص نمونه‌های خشن فرورفتگی‌هایی به‌دلیل وجود آمیزه‌ی کاه، به‌چشم می‌خورد. هدف این پژوهش در وهله‌ی اول، گونه‌شناسی و مطالعه‌ی سفال‌های نوسنگی جدید تپه‌ی پشت‌فرودگاه است؛ و در وهله‌ی دوم، شناسایی و چگونگی کُنش‌های فرهنگی و قرابت گونه‌های رایج سفالی در فرهنگ‌های همجوار خواهد بود. روش پژوهش حاضر، مبتنی‌بر مطالعات تطبیقی و با رویکرد توصیفیتحلیلی، در پی پاسخ به این پرسش‌هاست: سفال‌های مکشوف تپه‌ی پشت‌فرودگاه از چه گونه‌هایی تشکیل شده است؟ گونه‌های رایج سفال تپه‌ی پشت‌فرودگاه بومیمحلی بوده یا سنتی وارداتی از فرهنگ‌های همجوار است؟ و این‌که، گونه‌های سفالی تپه‌ی پشت‌فرودگاه با کدامیک از محوطه‌های نوسنگی زاگرس‌مرکزی قرابت فرهنگی دارند؟ مفروض است، باتوجه نوع نیمه‌یکجانشین و کوچ‌رو بودن جوامع تپه‌ی پشت‌فرودگاه و با عنایت به تنوع سفالی در نوع مواد، کیفیت ساخت و فرم و گونه‌های ظاهری؛ ضمن محلی بودن برخی از سفال‌های این محوطه، می‌توان سنخیت آن‌را در سایر محوطه‌های دوره نوسنگی جدید زاگرس ردیابی کرد؛ همچنین با توجه به‌ویژگی سفال‌های تپه‌ی پشت‌فرودگاه در افق تاریخ‌گذاری اواخر هزاره‌ی هفتم تا اوایل هزاره‌ی ششم قبل‌ازمیلاد قرار می‌گیرد. برآیند پژوهش، حاکی از ارتباط تنگاتنگ سنت‌های سفالی فرهنگ‌های مختلف دشت‌های میان‌کوهی زاگرس‌نشینان در دوره‌ی نوسنگی جدید، مانند تپه‌های سراب، گوران و قلاگپ است.