>
Fa   |   Ar   |   En
   گونه شناسی خانه‌های تاریخی در بافت قدیم شهر اردبیل  
   
نویسنده حسینی نیا مهدی ,حاجی زاده باستانی کریم ,شهبازی شیران حبیب ,رضالو رضا ,شیدایی سولا شاهرخ
منبع پژوهش هاي باستان شناسي ايران - 1399 - دوره : 10 - شماره : 26 - صفحه:189 -214
چکیده    یکی از عناصر اصلی باقی‌مانده از بافت کهن شهر اردبیل، خانه‌های تاریخی است. با توجه به شیوۀ زندگی و رشد شهر‌نشینی در طی سالیان اخیر، بسیاری از این بناها تخریب و یا در معرض نابودی قرار گرفته‌اند. با توجه به این امر، معرفی و گونه‌شناسی خانه‌های تاریخی شهر اردبیل و عناصر کالبدی و نگرش‌های فرهنگی و اجتماعی بر ساخت آن‌ها ضروری است. روش تحقیق به‌صورت تاریخیتحلیلی بوده و گرد‌آوری اطلاعات برپایۀ مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی است. پژوهش حاضر به‌دنبال پاسخ‌گویی به این پرسش‌هاست؛ از نظر کالبدی خانه‌های این شهر را به چند گونه می‌‌توان تقسیم کرد؟ چه ویژگی‌هایی بر ساختار کلّی آن‌ها تاثیرگذار بوده‌اند؟ نتایج پژوهش حاضر دسته‌بندی خانه‌های تاریخی شهر براساس ویژگی‌های پلان و شکل حیاط، جهت‌گیری بنا و تالار اصلی، مشخصات سردر خانه‌ها و نحوۀ ورود به فضاهای مختلف بنا، اهمیت بازشوها و نسبت اندازۀ آن‌ها، مصالح و سازۀ و تزئینات به‌کار رفته در آن‌ها است. بر این‌اساس می‌توان آن‌ها را از لحاظ گونه‌شناسی به چهار دسته تقسیم‌بندی کرد: دورۀ قاجار با فرم درون‌گرایی، شامل گونۀ اول: خانه‌هایی با طرح حیاط صلیبی‌شکل با بافت فشرده و تودرتو، گونۀ دوم: خانه‌‌های چند قسمتی با چند حیاط و یا نمای اصلی، در دو مورد در کنار فضاهای تجاری. گونۀ سوم: خانه‌هایی با طرح ایوان‌‌دار با داشتن تناسب بازشوی بزرگ. گونۀ چهارم: در دورۀ پهلوی اول با فرم برون‌گرایی، بناهایی با استقرار تودۀ حجمی در یک سمت بالاتر از سطح حیاط، با تاکیدبر اهمیت به نمای بیرونی بنا؛ هم‌چنین الگوهای فرهنگی و اجتماعی مانند: توجه بر رعایت اصل محرمیت در قسمت‌های مختلف بنا، تفکیک فضاهای ساختمانی در مقیاس عظیم با دارا بودن فضای عمومی، خصوصی و خدمه و در مقیاس کوچک‌تر، به‌صورت بناهایی با آذین‌بندی زیاد و یا ساده نشان از رتبه‌بندی اجتماعی صاحب‌خانه‌ها می‌رساند. در خانه‌های دورۀ پهلوی در الگوهای فرهنگی و اجتماعی تغییرات عمده‌ای به‌وجود آمد، الگوبرداری از معماری غربی؛ در مواردی چون: حذف حیاط اندرونی، توجه به تزئینات بیرونی بنا و استفاده از پله‌های داخلی به‌صورت آشکار و برروی محور میانی خانه قابل‌مشاهده است.
کلیدواژه اردبیل، خانه های تاریخی، دورۀ قاجار، دورۀ پهلوی اول، گونه شناسی خانه ها
آدرس دانشگاه محقق اردبیلی, دانشکدۀ علوم اجتماعی, ایران, دانشگاه محقق اردبیلی, دانشکدۀ علوم اجتماعی, گروه باستان شناسی, ایران, دانشگاه محقق اردبیلی, دانشکدۀ علوم اجتماعی, گروه باستان شناسی, ایران, دانشگاه محقق اردبیلی, دانشکدۀ علوم اجتماعی, گروه باستان شناسی, ایران, دانشگاه محقق اردبیلی, دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی, ایران
 
   Typology of Historical Housesin the Old Part of Ardabil  
   
Authors Shahbazi Shiran Habib ,Hajizadeh Bastani Karim ,Rezaloo Reza ,Sheidaei Sola Shahrokh ,hosseyni nia seyd mehdi
Abstract   
Keywords
 
 

Copyright 2023
Islamic World Science Citation Center
All Rights Reserved