پژوهشی در سفالینه های قالب زدۀ محوطۀ زلف آباد فراهان

از ویژگی‌های منحصربه‌فرد سفال‌های دورۀ ایلخانی تنوع در ساخت سفال‌ها با تکنیک‌ها و شیوه‌های مختلف سفالگری و تنوع در تزئین سفال‌هاست. سفال با تزئین قالب‌زده، یکی از گونه‌های سفالی رایج در دورۀ ایلخانی است که برخلاف سایر گونه‌های سفالی دیگر کمتر به آن توجه شده است. طی دو فصل کاوش در سال‌های 1388و 1389 در محوطۀ تاریخی زلف‌آباد فراهان شواهدی از تولید سفال ازجمله جوش‌کوره، سفال‌های تغییر شکل داده‌شده، توپی کوره و سه‌پایه‌های سفالی به‌دست آمد. در میان سفالینه‌ها و قطعات سفالی، نمونه‌هایی از قالب و سفال‌های قالب‌زده دورۀ ایلخانی وجود دارد که با نقوش مختلف حیوانی، کتیبه و گیاهی تزئین شده‌اند. اهمیت این دادۀ تاریخی سبب شد تا به بررسی و مطالعۀ سفال‌های قالب‌زدۀ مکشوف از این محوطه بپردازیم. مطالعۀ تزئینات این گونۀ سفالی از حیث پیوند فرهنگ ایران دوران اسلامی با ایران پیش از اسلام و رهیافت نمادها و نشانه‌هایی برگرفته از تفکر اسلامی برروی سفال به‌علاوه تلفیق فرهنگ ایرانی پیش از اسلاممغولی در تزئین، حائز اهمیت است. پژوهش حاضر براساس مطالعۀ سفال‌های قالب‌زدۀ به‌دست آمده از کاوش‌های محوطۀ تاریخی زلف‌آباد فراهان گذارده شده است تا از این‌طریق بتوان عدم اطلاعات کافی درخصوص این نوع سفال را تاحدودی جبران کرد. این پژوهش به روش توصیفیتحلیلی و با تکیه‌بر کاوش‌های میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای جهت پاسخ به پرسش‌هایی هم‌چون، مهم‌ترین دلایل اطلاق سفال‌های قالب‌زدۀ زلف‌آباد به دورۀ ایلخانی و بومی بودن آن‌ها چیست؟ و میزان تاثیرپذیری تزئینات این نوع سفال‌ها از فرهنگ‌های مختلف تا چه اندازه‌ای بوده است؟ انجام شده‌ است. براساس کشف سکه‌های مربوط به دورۀ ایلخانی، سفال‌های قلم‌مشکی و سفال نوع سلطان‌آباد، این گونۀ سفالی متعلق به دورۀ ایلخانی است. وجود سه‌پایه‌های سفالی، توپی‌های کوره، جوش‌کوره و قطعات سفال‌های تغییر شکل داده شده، نشان از تولید سفال در محل و بومی بودن سفال‌ها دارد؛ هرچند الگوهای کهن ایرانی برروی این‌گونۀ سفالی رایج بوده، ولی در این دوره برخی از تزئینات هم‌چون دُم شیر به‌شکل اژدها متوثر از فرهنگ چینیمغولی است.