پژوهشی بر هنر آینه‌کاری در خانه‌های قاجاری بافت تاریخی شهر یزد

آینه‌کاری یکی از هنرهای ظریف و پرکار وابسته به معماری است که از کنار هم گذاشتن قطعات کوچک و بزرگ آینه به‌وجود می‌آید. آینه‌کاری معمولاً در بخش‌های درونی بناهای مختف، ازجمله: اماکن متبرکه، کاخ‌ها و هم‌چنین منازل مسکونی مورد استفاده قرار گرفته که علاوه‌بر بُعد تزئینی دارای جنبه‌های مهم کاربردی نیز می‌باشد. اگرچه ردپای استفاده از این هنر را باید در بناهای مختلف دورۀ صفوی و یا حتی قبل از آن، پی‌گرفت؛ اماتوسعه و اوج این هنر را می‌توان در بناهای مختلف دورۀ قاجار مشاهده نمود. یزد یکی از شهرهایی است که به‌واسطۀ پابرجایی و ماندگاری بافت تاریخی آن می‌تواند در ارتباط با جنبه‌های مختلف هنر آینه‌کاری در خانه‌های دورۀ قاجار مورد مطالعه قرار گیرد. این پژوهش به‌دنبال آن است، تا به بررسی و شناسایی تکنیک‌ها و نقوش آینه‌کاری شده در این خانه‌ها پرداخته؛ و هم‌چنین جنبه‌های کاربردی این هنر در فضاهای مختلف آینه‌کاری شده را نیز، مورد مطالعه و تجزیه تحلیل قرار دهد. بر این‌اساس خانه‌های آینه‌کاری شدۀ شهر یزد شناسایی و فضاهای آینه‌کاری شدۀ آن‌ها مورد مطالعه و تجزیه تحلیل قرار گرفت. به‌نظر می‌رسد فضاهای آینه‌کاری شدۀ این خانه‌ها علاوه‌بر تزئینی بودن، دارای جنبه‌های کاربردی و حتی اجتماعی نیز می‌باشند. با توجه به نتایج به‌دست آمده می‌توان این‌چنین اذعان نمود که: که درمجموع، استفادۀ هم‌زمان از دو تکنیک گچ‌بری برروی آینه و آینه‌کاری برروی گچ، با توجه به درصد (58%)، متداول‌ترین تکنیک در خانه‌های شهر یزد بوده است؛ هم‌چنین در ارتباط با نقوش؛ اشکال منظم هندسی با 90% و نقوش ختایی با 75%، پرکاربردترین‌؛ و نقش کاسه‌بشقابی با (3/8%)؛ کم‌کاربردترین نقوش را در خانه‌های شهر یزد به خود اختصاص داده‌اند. اتاق‌ آینه در 7/91% خانه‌ها در بخش‌های زمستان‌نشین خانه (شمالی و غربی) قرار داشته است که دارای کاربری‌های متعددی هم‌چون استفاده از آن‌ها در فصول سرد سال و هم‌چنین اختصاص دادن آن‌ها به افرادی با شان و منزلت اجتماعی بالا و یا خویشاوندان نزدیک صاحب‌خانه به‌هنگام برگزاری مراسم‌های مختلف ازقبیل جشن و سرور و یا عزاداری بوده‌اند.