مطالعۀ استقرارها و سفال خاکستری عصر آهن منطقۀ طالقان (براساس بررسی های میدانی)

از آنجا که عصر آهن، نقطۀ تلاقی بین دوران پیش‌ازتاریخ و تاریخی ایران به‌حساب می‌آید، از منظر باستان‌شناسی دارای اهمیت بسزایی است. از مهم‌ترین یافته‌ها و بحث‌های عصر آهن، سفال خاکستری و مساله پیدایش و چگونگی انتشار آن در ایران است؛ در این‌خصوص، نظریات متعددی ارائه شده که برخی آغاز عصر آهن و ظهور سفال خاکستری را نتیجۀ مهاجرت و پویایی فرهنگی، و برخی آن‌را درونی و در نتیجۀ تطور و تغییرات در فرهنگ‌های عصر مفرغ می‌دانند. از نقاط قابل‌توجه عصر آهن فلات‌مرکزی، منطقۀ میان‌کوهی طالقان است؛ از این منطقه، 13 محوطۀ عصر آهن شناسایی شده است که بخشی ‌از ‌یافته‌های سفالی آن در دورۀ مذکور را قطعات سفال‌های خاکستری با فاصلۀ زمانی آهن i و ii را به‌خود اختصاص می‌دهند که تاکنون کمتر بدان پرداخته شده است. هدف اصلی این پژوهش، ضمن معرفی و تحلیل استقرارهای عصر آهن منطقۀ طالقان، بررسی سفال‌ خاکستری و مقایسه و تطبیق آن با سایر مناطق محوطه‌های همجوار است. پرسش‌ها عبارتنداز: گونه‌ها و الگوی پراکنش محوطه‌های عصر آهن منطقۀ طالقان از چه شاخصه‌ای برخوردارند؟ ظهور سفال خاکستری منطقۀ طالقان پی‌آمد استقرارهایی با یک فرهنگ جدید است یا فرآیند یک فرهنگ تطوریافتۀ درون‌منطقه‌ای بوده است؟ سفال خاکستری منطقۀ طالقان محصول یک جامعۀ پیشرفته با شاخصه‌های جوامع پیچیدۀ شهری است، یا محصول یک جامعۀ روستایی بوده است؟ روش پژوهش، به‌صورت میدانی با گردآوری سفال‌ها از سطح محوطه‌ها و مطالعۀ آن با رویکرد توصیفیتحلیلی از طریق جستجو در منابع کتابخانه‌ای و گزارشات فعالیت میدانی صورت‌گرفته و سپس نتایج حاصل‌شده به شیوۀ تاریخیتحلیلی ارائه شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که سفال خاکستری طالقان احتمالاً پی‌آمد یک استقرار جدید است و وجود برخی نشانه‌ها باعث تقویت این فرضیه شده که سفال خاکستری این منطقه، محصول یک جامعۀ دامدارکوچ‌نشین یا به احتمالی دیگر، محصول یک جامعۀ دامدار روستایی است که با جوامع پیشرفتۀ فلات‌مرکزی در ارتباط بوده است؛ همچنین بررسی گونه‌ها و الگوهای استقراری طالقان نشان می‌دهد عموماً پراکنش محوطه‌های در راستای برآوردن نیازهای جوامع کوچ‌رو بوده است.