گزارش مقدماتی فصل اول کاوش نجات بخشی در محوطه‌ی «حاجی‌خان» فامنین-استان همدان معبد و نیایشگاهی نویافته از دوره‌ی مادها

با توجه به احداث پتروشیمی ابن‌سینای فامنین در استان همدان، محوطه‌ی باستانی حاجی‌خان در بخش میانی آن قرار گرفته بود. به‌دلیل اهمیت احداث پروژه و هم‌چنین قرار گرفتن محوطه‌ی باستانی در بخش میانی آن ضروری بود تا پژوهش‌های باستان‌شناختی در آن انجام گیرد؛ بنابراین برنامه‌ی پژوهشی فصل اول کاوش نجات‌بخشی در محوطه‌ی حاجی‌خان در زمستان 1395 و بهار 1396 انجام گرفت. محوطه‌ی باستانی حاجی‌خان در فاصله‌ی 2 کیلومتری روستای زرقان قرار دارد و دیوارهای پتروشیمی ابن‌سینای فامنین آن را محصور کرده‌اند و در فاصله‌ی 17 کیلومتری از شهر فامنین در استان همدان واقع گردیده است. اهداف اصلی این پژوهش ارائه‌ی نتایج کاوش و بحث در مورد کاربری و گاهنگاری است. پژوهش حاضر دارای رویکرد توصیفیتحلیلی است و گردآوری اطلاعات به روش میدانی و کتابخانه‌ای انجام گرفته است. انجام کاوش در این محوطه منجر به شناسایی معبد و نیایشگاهی از دوره‌ی مادها گردید. این سازه‌ی خشتی دارای نقشه‌ی کاملاً چلیپایی است که با نقشه‌ای از پیش طراحی شده، 7 فضای معماری را دربر گرفته است که از طریق درگاهی و ورودی‌ها به همدیگر متصل می‌شوند. از مهم‌ترین اجزاء و عناصر معماری یافت‌شده از این معبد می‌توان به سکوی آتشدان مطبق، دیوارک جداکننده و سکوهای خشتی گرداگرد فضاهای شماره‌ی یک و دو اشاره کرد. در این معبد طاقچه‌های تزیینی، اثر انگشتان سازندگان معبد برروی تمام سطوح دیواره‌ها و خشت‌ها، پوشش کاهگل و اندود سفید رنگ برروی آن شناسایی شده است. معبد مادی نویافته حاجی‌خان از نظر عناصر و اجزاء معماری و یافته‌های سفالی قابل‌مقایسه با سایر محوطه‌های دوره‌ی ماد و آهن iii از جمله: تپه نوشیجان، گونسپان‌تپه، تپه یلفان، موش‌تپه، باباجان‌تپه و گودین‌تپه است.

Preliminary report of first season of emergence excavation in Haji Khan Tape, Famenin in Hamadan Province; A Newfound Median Temple

Due to the construction of the Ibn Sina Petrochemical Company in Hamadan province, Haji Khan Tape is located in the middle of this complex. As a matter of fact, it was necessary to carry out archaeological researches in this area. The first exploration season in the Haji Khan area in the vicinity of the Ibn Sina Petrochemical was conducted under the supervision of Esmail Hemati Azandaryani in the winter of 2016 and the spring of 2017. The Haji Khan Tape, 17 km from the city of Famenin in Hamadan province, is located at geographical coordinates of N 35˚01 ’58.11 "and E 49˚01’16.85", and is considered a part of the cultural domain of western Iran. The site is at 2 km from Zaraqan, a village close to the walls of the Ibn Sina Petrochemical Complex. In the following excavations, traces of architectural remains with a 165 cm wide wall was discovered, which led to several extended trenches in varying sizes and in the west, east and south of the above trenches. The site is at 2 km from Zaraqan, a village close to the walls of the Ibn Sina Petrochemical Complex. In the following excavations, traces of architectural remains with a 165 cm wide wall was discovered, which led to several extended trenches in varying sizes and in the west, east and south of the above trenchesThese all help identify several architectural spaces and findings including, a systematic and coherent architecture with chelepa (cross) plan with 7 spaces. Likewise, among other architectural elements of Haji Khan Temple, including the upright stepped fireplace (altar), the middle of the altar, the partition wall, niches in the walls (in Spaces 1, 2 and 3), and gateways between spaces, have a very close similarity with the other sites of median period such as: Nushi Jan Tape, Gunepan Tape, Yalfan Tape, Moush Tape, Baba Jan Tape and Godin Tape.