ردپای گیلگمش و عشتار در فلات‌مرکزی ایران؛ آیا نقوش نبرد انسان و جانوران بر ظروف سفالین پیش‌ازتاریخ به داستانی اساطیری اشاره دارد؟

در میان هزاران ظرف سفالی مکشوف از ایران، تنها بر سطح شمار محدودی از ظروف و قطعات سفالین متعلق به هزاره‌ی چهارم تا دوم قبل‌ازمیلاد‌، که از فلات‌مرکزی و جنوب‌غربی ایران کشف شده‌اند، نقوشی یافت‌شده که روایت‌گر موضوع خاص و بیانی نمادین هستند. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که نقوش نبرد انسان و جانوران بر ظروف سفالین پیش‌از‌تاریخ فلات‌مرکزی به چه موضوعی اشاره دارد؟ نقوش این گونه ظروف به‌حدی کمیابند که پیداست برخلاف ظروف مرسوم دوره‌ی پیش‌ازتاریخ که نقوش پُرتکرار و رایجی دارند، موضوعی را روایت می‌کنند که گویی هنرمند به اسطوره‌ای اشاره دارد که بیش از همه با نبرد انسان و سگ با یک گربه‌سان بزرگ (پلنگ) در ارتباط است. در این مقاله با روش توصیفیتحلیلی تلاش‌شده است که به کمک ظرف سفالین موجود در موزه‌ی آبگینه و سفالینه‌های ایران، ظروف مکشوف از یان‌تپه‌ی ازبکی و گورستان لما، علاوه‌بر بازسازی احتمالی صحنه‌ی ترسیم‌شده بر قطعه سفال‌های مکشوف از تپه‌های قبرستان و اریسمان، موضوع این نقوش مورد بررسی و واکاوی قرار گیرد. نقوش سطح سفال‌ها تصویری از نبردِ میانِ اربابِ حیوانات و پلنگی را نشان می‌دهد که از جنبه‌ی مذهبی اهمیت دارد. با این‌که جزئیات داستان بر ما پوشیده است، اما با وجود نقوش پلنگ‌های بی‌سر یا با چهره‌های محو، پیداست که نقوش، بازتابِ داستانی اساطیری هستند. اگر تحلیل‌های ارائه شده در اینجا درست باشد، تصاویر نقش‌شده بر ظروف هزاره‌های ششم و چهارم قبل‌ازمیلاد‌ ایران باید به داستان و روایتی از درگیری ارباب حیوانات (گیلگمش؟) و ایزدی با نمودِ جانورنمایِ پلنگ اشاره داشته باشد که بعدها و از دوره‌ی سومر در هنر شرق باستان به‌عنوان اینانا / عشتار شناخته می‌شود؛ این یافته‌های همگون، نشان می‌دهد در نیمه‌ی غربی فلات‌مرکزی ایران از شمال گرفته تا جنوب، به اسطوره‌ای باور داشته‌اند که ردپایی از آن تا گورستان لما در جنوب‌غربی ایران قابل پیگیری است.

a clue of Gilgamesh and Istar on prehistoric potteries from Iranian Central Plateau

A clue of Gilgamesh and Istar on prehistoric potteries from Iranian Central Plateau Abstract: Among numerous painted pottery shreds discovered throughout Iran, just on the surface of some restricted shreds dating to the 6 to 2th millennium BC from Iranian central plateau and southwestern Iran, some paintings were reported that would have represented a symbolic story. This painted potteries are so scares and narrated a fighting story between human and dog and a feline. Current paper is related to investigation those mentioned scenes depicted on the surface pottery of the Abgine Museum (Tehran), Tepe Ozbaki (Nazarabad), Lama cemetery (Yasuj), Ghabristan (Qazvin Plain) and Arisman (Natanz). Painted scene showing a fighting between king of animal and a Leopard characterized by ritual influences. Even the details of this story is not clear, but beheaded tigers and also some other vague scenes, demonstrated their mythological purport. If our interpretation from this painted senses would be correct, so those senses on the surface of 6 and 4th millennium BC, is represented the fighting between Master of animals (Gilgamesh) and goddess with Leopard apparent that called Inana/Istar in Ancient Near Eastern art. This analogous evidences showing that in western of Iranian central plateau from north to south, would believed to a mythology that their signs can be traced in Lama cemetery in southwest of Iran. Painted scene showing a fighting between king of animal and a Leopard characterized by ritual influences. Even the details of this story is not clear, but beheaded tigers and also some other vague scenes, demonstrated their mythological purport. If our interpretation from this painted senses would be correct, so those senses on the surface of 6 and 4th millennium BC, is represented the fighting between Master of animals (Gilgamesh) and goddess with Leopard apparent that called Inana/Istar in Ancient Near Eastern art.