تحلیل ساختار بصری سفالینه‌های منقوش تل باکون

افزایش سفالینه ‏های منقوش به ‏دست آمده از کاوش‌های باستان ‏شناسی، امکان تاریخ‏ گذاری علمی به روش‏ های گوناگون و وجود توالی تغییرات در بسیاری مناطق، آن‌ها را به اسنادی به ‏منظور دست یابی به ذهنیات و اعتقادات مردمان آن دوره تبدیل کرده است، در صورتی‌که این تصاویر از نظر ظاهری و ذاتی، ریشه‌های هنر تصویری ما هستند. پژوهش حاضر به روش تاریخیتحلیلی و با طرح این مساله شکل‌گرفت که، اصول و مبانی تصویرگری پیش‌ازتاریخ به چه‌صورت بوده است؟ هدف، دستیابی به ویژگی‌های تصویری است و با رویکردی فرمالیستی به بررسی ساختار بصری تصویرنگاری به استناد سفالینه‌های منقوش فلات ایران خواهد پرداخت. بررسی عناصر و کیفیات بصری به‌کار گرفته شده در تصاویر، ویژگی‌های تصویری غالب را مشخص می‌نماید و زمینه‌ی دسته‌بندی نمونه‌ها براساس اولویت‌های بصری منطقه که شامل تراکم نقوش، ساختار کلی تصویرنگاری و اجزای آن، تعداد و تکرار نقش‌مایه‌ها هستند را فراهم خواهد آورد. گستردگی جغرافیایی، تعدد یافته‌ها و غنای تصاویر، دلایل انتخاب تل باکون فارس (الف و ب) به‌عنوان جغرافیای موردی مقاله‌ی پیش‌رو است. نمونه‌های تصویری از طریق مطالعه‌ی گزارش‌های کاوش‌ها و مشاهده‌ی اشیای موزه‌ای گردآوری شده‌اند. یافته‌های تل باکون ب محدود به تعداد اندکی تکه سفال هستند که در بسیاری از آن‌ها امکان بازسازی فرم کلی ظرف وجود نداشته و فقط برخی از ویژگی‌های بصری قابل تشخیص هستند. یافته‌های باکون الف، در محدوده‌ی کادر تصویر، نقوش متراکم دارند. تنوع نقش‌مایه‌ها بیش از تنوع ساختار و ترکیب‌بندی است و منجر به خلق تصاویر متنوع شده‌اند. نقطه، خط و سطوح ساده‌ی هندسی در بیشتر موارد مکمل نقش‌مایه‌ها در تصویر دیده می‌شوند و تعداد کمی از ظروف، فقط با این عناصر تصویرگری شده‌اند. هم‌ارزی بصری بین فضای مثبت و منفی ویژگی منحصربه‌فرد بسیاری از تصاویر این دوره است. حرکت و چرخش در ساختار غیرنواری و یا در نمونه‌هایی با نقش‌مایه‌ی جانوری اغراق‌شده و حالت‌گرایانه بیش تر وجود دارند. روش تصویرگری در غالب نمونه‌های باکون، نواری است و نمونه‌های پُرنقش یک ردیفه با دو نقش‌مایه، بیش ترین تصاویر را با به‌کارگیری سطوح پیچیده‌ی هندسی تشکیل داده‌اند.