مقایسه‌ی تطبیقی گونه‌شناسی سازمان فضایی و عناصر کالبدی دوره‌های قاجار و پهلوی خانه‌های سنتی شهر کرمانشاه

خانه‌های سنتی مهم‌ترین مکان برای نشان دادن سبک زندگی در گذشته هستند. عدم شناخت و درک این ساختمان‌ها به‌تدریج ساختار خانه‌‌ها را به‌سمت جایگزینی این ساختمان‌ها با ساختمان‌های معاصر هدایت می‌‌کند. کرمانشاه شهری با تاریخچه‌ی غنی و محلات تاریخی روزگاری بسیاری از خانه‌های ارزشمند را در خود جای داده بود؛ اما به‌واسطه جنگ تحمیلی، توسعه، مهاجرت، تغییر سبک زندگی، بخش‌های وسیعی از بافت و خانه‌های ارزشمند شهر دچار تغییر شده است. این پژوهش به گونه‌شناسی خانه‌های تاریخی کرمانشاه در عهد قاجار و پهلوی می‌پردازد؛ این گونه‌شناسی شامل موضوعاتی ازجمله نظام کالبدی، چیدمان فضایی، ارتباطات کالبدی، شیوه‌های تعریف فضا (فضای باز، فضای پوشیده، فضای بسته) می‌باشد. هدف از این مطالعه و بررسی الگوشناسی ابنیه جهت بهبود این بناهای ارزشمند و نجات آن‌ها در برابر پیدایش بناهای غیرمتعارف است . برآیند این پژوهش امکان تفکیک و دسته‌بندی خانه‌های تاریخی شهر کرمانشاه را براساس ویژگی‌های شکل و فرم را فراهم می‌آورد. این مقاله به‌دنبال پاسخ‌گویی به دو پرسش است؛ خانه‌های سنتی در شهر کرمانشاه به چند گونه قابل دسته‌بندی هستند؟ الگوهای استخراج شده از خانه‌های دوره‌ی قاجار و پهلوی چیست؟ روش گردآوری اطلاعات به‌صورت میدانی و اسنادی (کتابخانه‌ای) و روش تحقیق توصیفیتحلیلی است. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد، خانه‌های دوره‌ی قاجار ساختاری درون‌گرا و در اواخر دوره‌ی قاجار به‌صورت درون‌گرابرون‌گرا و در دوره‌ی پهلوی به‌صورت برون‌گرا بود که این تحول متاثر از بسیاری از فاکتورها از جمله تغییرات ناشی از دگرگونی الگوی معماری، تاثیرات معماری غرب و تحول در ساختارهای اجتماعی و فرهنگی جامعه در این دوران می‌شود؛ همچنین خانه‌ها در دوره‌ی قاجار به‌صورت یک‌حیاطه، دوحیاطه، سه‌حیاطه، و چهارحیاطه بوده‌اند، ولی در دوره‌ی پهلوی به یک‌حیاطه تغییر یافته‌اند. حذف تدریجی هشتی، انتقال آشپزخانه از زیرزمین و حیاط اختصاصی در دوره‌ی قاجار به حیاط و در ارتباط با آن در دوره‌ی پهلوی، انتقال راه‌پله از گوشه‌ها به محور اصلی بنا هم از دیگر تغییرات این دوره است. کاهش فضای بسته و افزایش فضای باز هم ازجمله تغییرات خانه‌های تاریخی در دوره‌ی پهلوی است؛ همچنین سه گونه‌ی سنتی، فرنگی و تلفیقی در این خانه‌ها مشاهده گردید.

A Comparative Comparison Of Typology Of The Space Organization And Physical Elements Of The QajarPahlavi Period With Traditional Houses In Kermanshah

Traditional houses are important place for exposing the life style.Lack of recognizing and understanding the houses gradually lead houses construction into replacing by temporary house. Kermanshah is a city with rich history and historical parish had placed many of valuable houses but because of war, expansion, emigration ,changing life style, the big part of issues and valuable houses was destroyed. This research explain the typology of Kermanshah historical houses in Qajar and Pahlavi Period. This formal typology includes these subjects for instance formation disciplines, space organization, relation of form, material, method of definition of space.The aim of this research is to study typology of houses for recovering valuable building and rescue them against creating un normal building. The result of this research could lead us to analyzing the historical house according to characteristic of form.This article is trying to answer these two questions , How many types are in Historical houses in Kermanshah? What are the extracted pattern in Qajar and Pahlavi Period houses?The way of gathering information is documentary and researching way is descriptiveanalytic.The result show that construction of Qajar Period house in Kermanshah areintroversion and in the Late Qajar Period are introversionextroversion and in Pahlavi Period are extroversion that this transformation was effected by many factors ,for example change in the pattern of architecture ,effect of west architecture and transformation of social and historical construction ,in this period. Houses with one or two or three and four yards in Qajar Period turn into one yard house in Pahlavi Period. Omitting vestibule and transferring kitchen from basement and with having privacy yard into yard with direct relation with yard are the other changes in Pahlavi Period.Transporting stairs from corner to major axes of building is the another changes in Pahlavi Period. Decreasing the closed space and increasing opened space are the other changes in Pahlavi Period and also three types of traditional and foreign and integrative was observed.