کَلِک تَمِرخو؛ چهارتاقی نویافته از دوره ی ساسانی در غرب لرستان (طرحان)
|
|
|
|
|
|
|
|
نویسنده
|
یوسف وند یونس ,میری فرشاد
|
|
منبع
|
پژوهش هاي باستان شناسي ايران - 1398 - دوره : 9 - شماره : 21 - صفحه:131 -150
|
|
|
|
|
چکیده
|
بخش جنوب‌غربی استان لرستان که با نام طرحان (طرهان) شناخته می‌شود، در دوره‌ی ساسانی و سده‌های آغازین اسلامی بخشی از ایالت مهرجان‌قذق به‌شمار می‌رفته است. این ناحیه یکی از مناطق مهم در مطالعات باستان‌شناسی اواخر دوره‌ی ساسانی و سده‌های آغازین اسلامی است. حدود تقریبی این ولایت حدفاصل دو رودخانه‌ی سیمره و کشکان را دربر می‌گیرد. چهارتاقی موسوم به «کَلِک تَمِرخو» در این منطقه و در بخش «کوهنانی» شهرستان کوهدشت در فاصله‌ی 20 کیلومتری محوطه‌های شاخص دوره‌ی ساسانی در حوضه‌ی سد «سیمره» قرار دارد. این چهارتاقی در واقع بخشی از محوطه‌‌ی بزرگ‌تری به‌نام «چیا کَلِکِ تَمِرخو» است که با استفاده از مصالح لاشه‌سنگ و ملات گچ نیم‌کوب ساخته شده است. مطالعه انجام شده در این بنا نشان می‌دهد که این چهارتاقی، هسته‌ی اصلی باقی‌مانده از آتشکده‌ای با نقشه‌ی چلیپایی و چهار جرز سنگی، راهروهای پیرامون، پیشخوان، بقایای سکوی آتشدان و فضای میانسرا است که بر سطح هموار یک تپه‌ی طبیعی ساخته شده است؛ ضمن آن‌که تعدادی اتاق در پایین‌دست آن وجود دارد که به احتمال زیاد مرتبط با این چهارتاقی هستند. در مقاله‌ی پیش‌رو تلاش بر آن است تا برمبنای یافته‌های باستان‌شناختی، ضمن معرفی عناصر و فضاهای معماری مکشوف‌ی چهارتاقی تمرخو، به تحلیل و مقایسه‌ی این یافته‌ها با دیگر نمونه‌های مشابه به‌منظور پاسخ به پرسش‌هایی مطرح در مورد تاریخ برپایی آن، جایگاه و مرتبه‌ی آتش مورد پرستش در آن و همچنین شباهت‌های آن با دیگر بناهای همزمان پرداخته شود. نتایج تحقیق نشان می‌دهد آتشکده‌ی تمرخو در دوره‌ی ساسانی ساخته شده و در آن آتش آدران (یا آتش محلی) پرستش می‌شده است. این آتشکده از لحاظ پلان و فضاهای معماری، بیشترین شباهت را با آتشکده‌ی قلعه کهزادِ رومشگان دارد؛ با این وجود، دارای شباهت‌هایی با برخی از آتشکدههای غرب ایران، مانند آتشکدههای: شیان، میل میله‌گه، چن‌ژیه نیز هست.
|
|
کلیدواژه
|
دوره ی ساسانی، آتشکده، طرحان، چیا کَلِکِ تمرخو
|
|
آدرس
|
دانشگاه تربیت مدرس, ایران, دانشگاه مازندران, ایران
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|