شهربابک و رودان حدفاصل مرز شمالی ایالات فارس و کرمان در دوران اسلامی

با بررسی منابع مکتوب دوران اسلامی در رابطه با دو منطقه‌ی شهربابک و رفسنجان (رودان) تناقض‌هایی دیده می‌شود، به‌صورتی که در برخی از انتساب «رستاق شهربابک» و یا «ناحیه‌ی رودان» (رفسنجان) به ایالت کرمان و در برخی دیگر به ایالت فارس سخن گفته شده است. علاوه‌بر این، فهم موقعیت و وسعت واحدهای اداری مذکور در منابع مکتوب مبهم بوده و شهرهای متعدد نام‌برده شده در هر دو محدوده گرچه در شمار شهرهای مطرح دوران خود قلمداد می‌شده و توصیفات قابل‌توجه دارند، اما در حال حاضر بایستی عنوان شهرهای گمشده‌ را برای آن‌ها به‌کار برد که محل آن‌ها تنها مبتی‌بر حدس و گمان و در مواردی با اختلاف زیاد میان محققین مشخص شده است. مقاله‌ی اخیر از یک‌طرف با بررسی و تحلیل انواع مختلف منابع مکتوب اعم از متون و اسناد تاریخی و جغرافیایی ادوار مختلف دوران اسلامی، و از طرف دیگر بررسی نقشه‌های امروزی در مقیاس‌های مختلف و فهم ریخت‌شناسی زمین در محدوده‌ی مورد مطالعه، تلاش کرده تا دلیل تناقض منابع مکتوب در رابطه با اداره‌ی شهربابک و رودان توسط هر یک از ایالات فارس و کرمان را بررسی کند و تا حد امکان موقعیت شهرهای گمشده‌ی این محدوده را با دقت بیشتری از آنچه تاکنون گفته شده آشکار کند. به این‌ترتیب مشخص گردید، گرچه ارتفاعات این محدوده به‌عنوان مانعی طبیعی مرز دو ایالت را در قبل از اسلام مشخص می‌کرده است، اما در دوران اسلامی و قبل از روی کار آمدن حکومت یکپارچه‌ی صفویه، محدوده‌ی مورد مطالعه به‌عنوان منطقه‌ی مرزی میان دو ایالت فارس و کرمان صحنه‌ی منازعه و کشمکش طرف‌های قدرت بوده و با قدرت یافتن هر طرف تغییر در مرزبندی ممکن می‌شده است. علاوه‌بر این عبور یکی از مسیرهای سه‌گانه میان فارس و کرمان از این محدوده، اهمیت استراتژیک منطقه را دوچندان کرد و باعث گردید در منابع مکتوب تمامی دوران اسلامی اطلاعات قابل‌قبولی از مناطق مسکونی این مسیر در دست باشد.