تحلیل و بررسی تغییرات در سنت سفال مس وسنگ تپه ایدیر، دشت مغان، استان اردبیل

رود ارس و انشعابات آن با گذشتن از سرتاسر دشت مغان، شرایط زیست‌محیطی مناسبی برای تشکیل استقرارگاه‌های انسانی فراهم نموده است. شرایط مختلف طبیعی، خاک‌مناسب و مراتع غنی، استقرارگاه‌های انسانی در دوره‌های مختلف فرهنگیتاریخی را پذیرا بوده است. در این محدوده به‌دلیل ساخت‌وساز و تسطیح بسیار گسترده‌ی اراضی دشت مُغان توسط ادارات مختلف، سازمان‌ها، نهادها و کشاورزان، این محوطه‌ها بخشی از بین‌رفته و بخشی که باقی‌مانده، در معرض نابودی قراردارند؛ ازجمله محوطه‌های در معرض نابودی، تپه‌ ایدیر است که در سال 1383 ش. در فصل دوم بررسی باستان‌شناسی دشت مغان ‌شناسایی شد. از اهداف مهم این پژوهش، معرفی و تحلیل یافته‌های این محوطه است. تپه‌ ایدیر از لحاظ قدمت به‌عنوان اولین محوطه‌ی دوره‌ی مس‌وسنگ در این ناحیه بود، چنان‌که پیش از شناسایی این تپه، تنها چند محوطه‌ی عصرآهن و دوره‌ی تاریخی در این ناحیه معرفی شده بود؛ با این وصف، مطالعه‌ی محوطه‌ی مذکور امری ضروری به‌نظر می‌رسد؛ چراکه از یک‌سوی اطلاعات پیش‌ازتاریخی از این محوطه کسب می‌گردد و سوی دیگر وضعیت گاهنگاری حوزه‌ی مورد مطالعه بازنگری می‌شود. روش پژوهش جستار پیش‌رو بر‌مبنای یافته‌‌های بررسی نظام‌مند و کاوش لایه‌نگاری استوار بوده و سعی شده است که به برخی از پرسش‌های مطرح شده در کنار گونه‌شناسی سفال‌ها، پاسخ مناسب داده شود. پرسش‌های این پژوهش شامل: چگونگی تغییرات فناوری و تزئینی سفال‌های مس‌وسنگ ایدیر و همچنین چگونگی وضعیت نفوذ فرهنگ عبید در این محوطه است؟ با وجود سفال‌های فرهنگ دالما در مجموعه یافته‌‌های ایدیر، جایگاه این فرهنگ در این محوطه چگونه است؟ فرهنگ بومی چه تاثیراتی بر تولیدات سفالی دارد؟ و در انتها، پژوهش حاضر با فرض این موضوع که سفال‌های مس‌وسنگ ایدیر الگوی بومی دارند و همراه با تعاملاتی که داشته، در یک برهم‌کنش فرهنگی، دارای سنت سفالگری یکسان با مناطق نواحی همجوار خود است؛ موضوعی که نتایج بررسی سفال مس‌وسنگ ایدیر آن‌را تایید می‌نماید.