امامزاده شهداء(سلطان ابراهیم)خرّمی- ده بید فارس؛ خانقاهی از عصر ایلخانی-تیموری

مقابر و آرامگا‌ه‌ها، از دیگر اَشکال معماری است، که از دیرباز تاکنون، در ارتباط با آیین و اعتقادات مردم هر دوره و هر منطقه بوده است. در ایران دوره‌ی اسلامی، بناهای آرامگاهی و مذهبی بسیاری وجود دارند که به‌عنوان امامزاده، مورد زیارت عموم واقع شده‌اند. اما در برخی موارد، این‌گونه بناها، مدفن شخص صوفی یا عالم بزرگی است که مورد احترام مردم هستند. بناهای ساخته شده بر روی مدفن این بزرگان، دارای ساختار معماری و ویژگی‌هایی است، که حکایت از یک خانقاه دارد. در استان فارس، تعدادی آرامگاه از این نوع وجود دارد، که اکثراً مربوط به قرون میانه‌ی اسلامی بوده و عملکرد خانقاهی داشته‌اند. امامزاده شهداء (سلطان ابراهیم) خرّمیده‌بید استان فارس، از جمله‌ی آن‌هاست که دارای سبک معماری و تزییناتی مشابه آثار معماری ایلخانی و تیموری است؛ اما به جهت عدم وجود شواهدی درخصوص تاریخ ساخت؛ قدمت و عملکرد بنا، ناشناخته مانده است. بر این اساس، پژوهش پیشِ‌رو با رویکردی تاریخیتطبیقی و با هدف پاسخ‌گویی به این پرسش‌ها شکل گرفت؛ 1)مجموعه‌ی امامزاده شهداء، براساس ساختار معماری و تزییناتش، در زمره‌ی آثار کدام دوره قرار می‌گیرد؟ 2)عملکرد اصلی بنای امامزاده شهدا چیست و چه عواملی موجب شکل‌گیری این بنا شده است؟ در این راستا؛ ابتدا یک بررسی میدانی در کل مجموعه‌ی آرامگاهی امامزاده شهداء صورت گرفت و سپس با استناد به منابع مکتوب، ساختار و تزیینات معماری بنا با دیگر آثار مشابه در منطقه‌ی فارس و مناطق همجوار، به‌ویژه استان‌های مرکزی ایران، مانند کرمان، یزد و اصفهان مورد مقایسه و مطالعه‌ی تطبیقی قرار گرفت. حاصل کار، تشابه میان ساختار و تزیینات معماری بنای مورد پژوهش، با تعدادی از بناهای دوران ایلخانیتیموری در مناطق یاد شده بود و در نهایت؛ با توجه به ویژگی‌ها و موقعیت بنا، نتایجی از عملکرد خانقاهی آن، در برهه‌ی زمانی اواسط قرن هشتم تا اواخر قرن نهم هجری قمری به‌دست آمد.