جغرافیای تاریخی زاگرس مرکزی در دورۀ آشور نو: نمری، خمبن، کرلّ، پرسواَ و الّبریه

در نیمه‌ی نخست هزاره‌ی اول قبل‌ازمیلاد و پیش از تشکیل حکومت ماد، یعنی بین سده‌های دهم تا هفتم قبل‌ازمیلاد، در مناطق غربی ایران پادشاهی‌های کوچک و شاهک‌نشین‌های متعددی شکل‌گرفته بودند که همسایگان شرقی امپراتوری آشور نو به‌شمار می‌آمدند. در متون آشوری به این سرزمین‌ها و شاهک‌نشین‌ها اشارات فراوانی شده و لشکرکشی‌های سپاهیان آشوری به این ایالت‌ها به‌طور مفصل شرح داده شده است. این کتیبه‌های آشوری، مهم‌ترین منبع موجود برای مکان‌یابی جای‌نام‌های زاگرسی به‌شمار می‌آیند؛ اما باوجود گذشت بیش از یک سده از آغاز مطالعات جغرافیای تاریخی دوران آشور نو، هنوز درباره‌ی مکان‌یابی برخی ایالت‌ها و شاهک‌نشین‌های زاگرسی اختلاف نظر وجود دارد. در مقاله‌ی حاضر سعی شده تا با بررسی متون آشوری، موقعیت مکانی برخی شاهک‌نشین‌های زاگرس‌مرکزی از جمله نَمری، بیتخَمبن، کرلَّ، پرسواَ و الّبریه مشخص شده و محوطه‌های باستانی شناخته شده‌ی عصر آهن پایانی غرب ایران با این شاهک‌نشین‌ها تطبیق داده شوند. پرسش اصلی تحقیق آن است که جای‌نام‌های مذکور دقیقاً در چه مناطقی واقع‌شده و با کدام مناطق همجوار بوده‌اند؟ روشی که برای رسیدن به این هدف درنظر گرفته شده، تحلیل دقیق اطلاعات جغرافیایی کتیبه‌های آشوری و به‌ویژه آن دسته از متونی است که  لشکرکشی‌های نقطه به نقطه‌ی سپاهیان آشوری به داخل ایران را گزارش می‌دهند. همچنین برای نیل به نتیجه‌ی مطلوب، داده‌های باستان‌شناسی نیز مورد بررسی قرار گرفته‌اند. براساس بررسی‌های صورت گرفته به‌نظر می‌رسد که نَمری در غرب استان کرمانشاه، بیتخمبن در مرکز آن و پرسوا در شمال استان (شمال دشت ماهیدشت) واقع بوده‌اند. کَرلَّ را می‌توان در منطقه‌ی اورامان مکان‌یابی نمود و احتمالاً الّبریه نیز در شمال آن قرار گرفته است.