فرایند گذار از سنت های فرهنگی نوسنگی جدید به مس و سنگ قدیم در پسکرانه های شرق زاگرس مرکزی

تپه قشلاق در جانب شرقی رودخانه‌ی تالوار در استان کردستان قرار دارد که تاکنون سه فصل کاوش باستان‌شناسی در آن به انجام رسیده که توالی بدون‌وقفه استقرارهایی از دوران مس‌و‌سنگ را نشان می‌دهد. نتیجه‌ی کاوش‌ها نشان داد که ضخامت نهشت‌های باستانی و فاصله‌ی تاریخ‌گذاری‌های ابتدائی و انتهایی دوره‌ی دالما یا طبقه‌ی v نسبت به دیگر مکان‌های کاوش شده بسیار طولانی‌تر باشد. فرهنگ دالما به‌عنوان یکی از فرهنگ‌های غالب دوره‌ی مس‌وسنگ قدیم و میانه تقریباً به‌خوبی شناخته شده است و گسترش آن در مناطق وسیعی از شمال‌غرب و غرب ایران روشن می‌باشد.در این دوره نشانه‌های فراوانی دال‌بر تغییرات اجتماعی اقتصادی و هم‌چنین انطباق‌های فرهنگی با شرایط زیست‌محیطی رُخ‌داده که نشانه‌های این تغییرات برروی برخی داده‌های منتسب به این دوره انعکاس یافته است و همین ویژگی سبب تفاوت‌های بین داده‌های این دوره در مناطق تحت‌نفوذ شده است. در تحتانی‌ترین لایه‌ی کاوش شده در تپه قشلاق که بلافاصله برروی خاک بکر قرار داشت نشانه‌های آشکاری از سنت‌های دوره‌ی نوسنگی جدید مشاهده گردید که می‌تواند بیش از آن‌که موید وجود استقرارهای دوره‌ی نوسنگی در این مکان باشد، حداقل نشانی از نحوه‌ی انتقال سنت فرهنگی به دوره‌ی مس‌وسنگ قلمداد شود؛ این شیوه‌ی انتقال از نظر گاهنگاری و همسانی داده‌های فرهنگی به‌نتایج حاصله از حوضه‌ی جنوب دریاچه‌ی ارومیه و انتقال فرهنگی از دوره‌ی حاجی‌فیروز به دالما تشابه بیشتری دارد. لذا مهم‌ترین هدف این مقاله بررسی نحوه‌ی فرآیند گذار سنت‌های فرهنگی از دوره‌ی نوسنگی جدید به مس‌وسنگ قدیم بر پایه‌ی داده‌هایی است که از کاوش در تپه قشلاق به‌دست آمده است.