تاثیر نقوش تزیینی دوره ساسانی بر تزیینات معماری بناهای اوایل اسلامی در نیشابور

نیشابور یکی از مهم‌ترین مراکز هنری جهان اسلام در ایران است. در حقیقت بخش گسترده‌ای از هنر اوایل اسلامی ایران از کاوش‌های موزه متروپولیتن در نیشابور آشکار گردیده و یکی از دلایل اهمیت این ناحیه، آثار به‌دست‌آمده از آن است. ازجمله‌ی این آثار مجموعه بناهای اوایل دوره‌ی اسلامی است که دارای تزیینات گسترده‌ای خصوصاً در زمینه‌ی گچ‌بُری و نقاشی هستند. برخی از این نقاشی‌ها و گچ‌بری‌ها دارای سبک‌ها و نقوش ساسانی می‌باشند؛ بنابراین به‌خوبی می‌توان در آن‌ها تداوم، گسترش و شکوفایی سبک‌های هنری ساسانی را در دوره‌ی اسلامی مشاهده کرد. دوره‌ی ساسانی یکی از درخشان‌ترین دوران هنر و تمدن ایران است که تاثیر هنری آن تا قرن‌ها پس از سقوط این سلسله برجهان اسلام باقی‌ماند، به‌طوری‌که با مشاهده‌ی بسیاری از آثار هنری و تزیینات معماری اوایل اسلام درمی‌یابیم که در این آثار تا چه اندازه از موضوعات ساسانی استقبال شده است. میزان خلاقیت مسلمانان در شکل‌گیری نقوش اوایل اسلام و نوع تغییرات مفاهیم اقتباس شده از دوره‌ی ساسانی توسط آنان مهم‌ترین مسئله‌ای است که در جریان این پژوهش باید به آن پاسخ داده شود. در این راستا هدف از پژوهش حاضر معرفی کلی تزیینات به‌کار رفته در بناهای اوایل اسلامی نیشابور و مقایسه‌ی آن‌ها با نمونه‌های مشابه ساسانی و مشخص نمودن میزان تاثیر هنر ساسانی در شکل‌گیری آن‌ها است. این پژوهش به‌روش توصیفی، تحلیلیتطبیقی انجام پذیرفته است. نتایج حاصل از این بررسی حاکی از آن است که نقوش به‌کار رفته در تزیینات بناهای اوایل اسلامی در نیشابور تا حدود زیادی متاثر از نقش‌مایه‌های تزیینی دوره‌ی ساسانی است. این تاثیرپذیری را در سه گروه از نقش‌مایه‌های انسانی، گیاهی و حیوانی می‌توان مشاهده کرد؛ البته در کنار این تاثیرپذیری، با شکل‌گیری فرهنگ اسلامی نقوش جدیدی نیز توسط مسلمانان ایجاد شده است.