گونه ‌‌بندی شیوه طراحی و ساخت درب‌ها و سردر‌های بافت تاریخی رشت از دوره قاجار تاکنون

ورودی‌ها، یکی از بخش‌های مهم ساختمان‌ها هستند که در قالب درب و سردر ساخته می‌شوند. به‌نظر می‌رسد امروزه نحوه‌ی ساخت و طراحی این بخش، متحول‌شده و از غنای گذشته برخوردار نیست؛ اما می‌توان با شناخت، گونه‌بندی و بازتولید شیوه‌ها و نگاره‌های پیشین، اقدامی مهم در راستای احیای هویت فرهنگی و معماری شهرهای کشورمان برداشت. مسئله‌ای که این پژوهش بدان می‌پردازد، چگونگی گونه‌بندی درب‌ها و سردر‌های یک بافت تاریخی است. مطالعه‌ی موردی پژوهش، بافت مرکزی رشت، به‌عنوان یکی از شهرهای قدیمی کشور می‌باشد. باتوجه مسئله‌ی مذکور، هدف پژوهش «تدوین معیارهای لازم به‌منظور گونه‌بندی درب‌ها و سردر‌های یک بافت تاریخی و تطبیق آن در مورد بافت تاریخی شهر رشت» می‌باشد. اطلاعات پژوهش حاضر، براساس پیمایش نگارنده در بافت تاریخی رشت و با ابزار «عکس‌برداری» و همچنین مطالعات کتابخانه‌ای جمع‌آوری شده است. در این پژوهش، ابتدا چارچوبی مشتمل بر ویژگی‌های کارکردی، تزیینی و تناسباتی درب و سردر‌ها پیشنهاد می‌گردد؛ سپس تصاویر گرفته‌شده توسط نگارنده، بر چارچوب تعریف‌شده، با روش توصیفیتحلیلی، عرضه می‌گردد. پژوهش نشان می‌دهد که باتوجه به‌تحولات سیاسی، اجتماعی و فنّاورانه رُخ‌داده در ایران و شهر رشت، می‌توان ساخت و طراحی درب و سردر بافت تاریخی رشت را برمبنای شش‌گونه‌ی تفکیک نمود: از دوره‌ی قاجار و ماقبل برمبنای گونه‌ی تاریخی، سال‌های 1300 تا 1340 بر مبنای گونه‌ی سنتی ساده و پُرکار، سال‌های 1340 تا 1370 برمبنای گونه‌ی تلفیقی و تقلیدی و دوره‌ی متاخر برمبنای گونه مدرن. مقایسه‌ی ویژگی‌های این گونه‌ها نشان می‌دهد که اگرچه طراحی و ساخت ورودی تجلی کالبدی، تلاشی برای انجام یک عملکرد، القای مفاهیم اجتماعی و فرهنگی موجود در یک فرهنگ و همچنین نمایش جایگاه اجتماعی و پایگاه مذهبی سازنده یا مالک ساختمان می‌باشد، اما با گذشت زمان و متاثر از تحولات اقتصادی، اجتماعی و فناوری، به‌تدریج شیوه‌های سنتی طراحی درب و سردر زوال‌یافته و به‌سمت کم‌مایگی و تبدیل‌شدن ورودی از یک مکان به یک تیغه سوق‌یافته است.