برهمکنش های فرهنگی میان مکران، کرمان و حوزه ی هیرمند در عصر مفرغ بر مبنای داده های سفالی

سرزمین مکران بخش‌های جنوبی‌ بلوچستان را دربر می‌گیرد که اکنون میان ایران و پاکستان تقسیم شده است. امروزه در آن بخش از این سرزمین که در ایران قرار دارد شهرستان‌های چابهار، نیکشهر و ایرانشهر واقع شده‌اند. طی بررسی‌های باستان‌شناسی در نیکشهر 44 محوطه‌ی باستانی از دوران مفرغ شناسایی گردید که نشانگر غنی بودن این منطقه از نقطه‌نظر استقرارهای هزاره‌ی سوم قبل‌ازمیلاد است. پژوهش حاضر بر آن است تا با مطالعه‌ی نمونه‌های سفالی مکشوف از این محوطه‌ها و مقایسه‌ی آن‌ها با سفال‌های سایر محوطه‌های هم‌عصر و هم‌جوار، میزان برهم‌کنش‌های فرهنگی آن‌ها را به‌منظور شناخت روند و حرکت جریان‌های فرهنگی مورد بررسی قرار دهد. سوال عمده در پژوهش حاضر این است که، برهم کنش ها و ارتباطات فرهنگی حوزه‌ی مکران با چه سرزمین‌هایی بوده است؟ فرضیه‌ی اصلی در پاسخ به این پرسش، این است که، با توجه به‌موقعیت جغرافیایی حوزه‌ی مکران، بیشترین تعاملات و برهم‌کنش های فرهنگی با سرزمین‌های هم‌مرز در شمال (بلوچستانِ ایران، بلوچستانِ پاکستان، سیستان) و غرب (کرمان) برقرار بوده است.  از این‌رو به‌دلیل تنوع گونه‌های سفالی، تعداد 277 قطعه سفال شاخص مربوط به عصر مفرغ پس از انجام مستندنگاری‌های لازم با سفال‌های محوطه‌های شاخص هم‌زمان در مناطقی همچون کرمان (تپه یحیی)، بلوچستان ایران (بمپور) و حوزه‌ی فرهنگی رود هیرمند (شهرسوخته، رودبیابان، گردن ریگ و موندیگک) مقایسه گردیدند. نتایج به‌دست آمده حکایت از آن دارد که سفال حوزه‌ی مکران در هزاره‌ی سوم قبل‌ازمیلاد بیشترین مشابهت و همسانی را با سفال‌های محوطه‌ی باستانی بمپور و منطقه کرمان دارند. ارتباط با بمپور کاملاً منطقی و طبیعی به‌نظر می‌رسد به‌دلیل این‌که هر دو ناحیه در مجاورت و کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. اما ارتباطات گسترده‌ی مکران با حوزه‌ی کرمان به احتمال نشان از حرکت موج فرهنگی آن منطقه به‌سمت شرق و در امتداد سرزمین‌های واقع در میان فلات ایران و شبه‌قاره‌ی هند دارد. همچنین نمونه‌های بررسی شده نشان می‌دهد که حوزه‌ی فرهنگی هیرمند نیز در تعامل فرهنگی ویژه‌ای با حوزه‌ی مکران بوده است. از این‌رو، به‌نظر می‌رسد که حوزه‌ی مکران یکی از مسیرهای ارتباطی و نقطه اتصال محوطه‌های حوزه‌ی هیرمند با محوطه‌های حوزه‌ی سند و کرانه‌های دریای مکران بوده‌ است.