مقایسه تاثیر کتاب‌درمانی، فعال‌سازی رفتاری و شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر کیفیت خواب زنان مبتلا به دیابت نوع دو: یک مطالعه نیمه‌تجربی

مقدمه: مبتلایان به دیابت نوع دو، اغلب کیفیت خواب ‏نامطلوبی را تجربه می‌کنند که این امر می‌تواند با ایجاد اختلال در ‏عملکرد متابولیک و عدم تحمل گلوکز بر شدت و مدیریت بیماری و نیز بهزیستی روان‌شناختی بیماران تاثیر بگذارد. با توجه به تاثیر کتاب‌درمانی، درمان فعال‌سازی رفتاری و شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر کیفیت خواب در گروه‌های مختلف، این پژوهش با هدف مقایسه این سه مداخله بر کیفیت خواب زنان مبتلا به دیابت نوع دو اجرا شد. روش کار: این پژوهش، نیمه‌تجربی با طرح پیش‌آزمون – پس‌آزمون با گروه کنترل و پیگیری سه ماهه بود. گروه نمونه 60 نفر از زنان  مبتلا به دیابت نوع دو‌‌ مراجعه کننده به کلینیک سجاد تهران در سه ماهه اول سال 1402 بود که به روش هدفمند انتخاب و به‌طور تصادفی ساده در چهار گروه 15 نفره (سه گروه درمانی و یک گروه کنترل) جای‌گذاری شدند. مداخلات برای گروه‌های آزمایش اجرا شد و گروه کنترل مداخله‌ای نداشت. داده‌ها با شاخص کیفیت خواب پیتزبورگ بویس و همکاران (1989) در سه مرحله پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری گردآوری  شدند. تحلیل داده‌ها با آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی در نرم‌افزار spss نسخه 22 انجام شد.یافته‌ها: نتایج نشان‌دهنده تاثیر معنادار هر سه مداخله در مراحل پس‌آزمون و پیگیری بر کیفیت خواب در سطح 0/05 بود (0/05≥p). همچنین در مراحل پس‌آزمون و پیگیری تفاوتی معنادار در سطح 0/05 (0/05≥p) بین تاثیر شناخت‌درمانی مبتنی بر توجه آگاهی با درمان فعال‌سازی رفتاری و کتاب‌درمانی بر کیفیت خواب مشاهده شد اما در مراحل پس‌آزمون و پیگیری بین تاثیر درمان فعال‌سازی رفتاری با کتاب‌درمانی در سطح 0/05 (0/05≥p) تفاوتی معنادار مشاهده نشد.نتیجه‌گیری: با توجه به تاثیر و پایداری بیشتر شناخت‌درمانی مبتنی بر توجه آگاهی، این مداخله می‌تواند برای بهبود کیفیت خواب نامطلوب ناشی از عوارض دیابت، به‌عنوان مداخله‌ای مکمل همراه با درمان‌های پزشکی رایج  اجراشود.

the comparison of the effectiveness of bibliotherapy, behavioral activation therapy and mindfulness-based cognitive therapy on sleep quality in females with type 2 diabetes: a semi-experimental study

introduction: patients with type 2 diabetes often experience poor sleep quality, which can affect the severity and management of the disease, as well as the psychological well-being of patients, by disrupting metabolic function and glucose intolerance. considering the effect of bibliotherapy, behavioral activation therapy and mindfulness-based cognitive therapy on sleep quality in different groups, this study was conducted with the aim of comparing these three interventions on sleep quality in females with type 2 diabetes.methods: the current reserch method was semi-experimental study with a pretest-posttest design and control group on a three month follow-up. 60  people from  the  female clients with  type  2  diabetes  referred to tehran  sajjad clinic of  the first three months of the year 2023, were purposefully selected and placed in four groupes of 15 (three experiment groupes and one control group). the interventions were performed for test groups.the control group did not recived any intervention. data were collected with pittsburgh sleep quality index buysse et al. (1998) in the three stages of pre-test, post -test-and, follow-up. statistical analysis was done with spss version 22 software using anaysis of variance with repeated measures method and bonferroni’s post-hoc test.results: the results showed a significant effect of all three interventions at post-test and follow-up on sleep quality at the level of 0.05 (p≤0.05). also, there was a significant difference at the level of 0.05 (p≤0.05) between the effect of mindfulness-based cognitive therapy with behavioral activation treatment and bibliotherapy on sleep quality at post-test and follow-up, but there was no significant difference between the effect of behavioral activation treatment and bibliotherapy at post-test and follow-up at the level of 0.05 (p≤0.05).conclusion: considering the greater effectiveness and stability of mindfulness-based cognitive therapy, it is suggested to implement this intervention as a complementary intervention in medical centers with the aim of increasing sleep quality caused by diabetes complications along with medical treatments.