شکاف نگرش، دانش و رفتار زیست‌محیطی گردشگران

زیستن بر روی کره‌ای که به علّت حجم زیاد آلاینده‌های تولید شده توسط انسان، در معرض انواع تهدیدهاست، و هزینه‌هایی که به‌واسطه رفتارهای نامناسب زیست‌محیطی ـ بالاخص در حوزه‌هایی نظیر انرژی بر جوامع تحمیل می‌شوند، تبیین رفتار زیست‌محیطی افراد را به مساله‌ای مهم در مطالعات جامعه‌شناسی محیط‌زیست، جامعه‌شناسی مصرف انرژی و حتی مدیریت شهری بدل ساخته است. در تبیین‌های رفتار زیست‌محیطی عموماٌ بر سه دسته عوامل فردی، موقعیتی و اجتماعی ـ سیاسی تاکید می‌شود. رفتارهای زیست‌محیطی هر گروه از کنشگران انسانی؛ بسته به موقعیت؛ می‌تواند متفاوت و دارای اهمیت ویژه‌ای باشد. گردشگران نیز از جمله گروه‌هایی هستند که به دلیل شدت تاثیراتی که رفتارهای زیست‌محیطی آن‌ها بر محیط اجتماعات مقصد به‌جا می‌گذارد، در معرض مطالعه رفتار زیست‌محیطی قرار دارند. مقاله حاضر با نگرشی سازه‌گرایانه، تاثیر متغیرهای ذهنی و نگرشی بر رفتار زیست‌محیطی دو نمونه از گردشگران را بررسی می‌کند. روش بررسی در این پژوهش تلفیقی از روش کتابخانه‌ای و میدانی است. در روش میدانی از پرسشنامه به عنوان ابزار اصلی در گردآوری داده استفاده شده است. به دلیل نبود چارچوب دقیقی برای نمونه‌گیری گردشگران داخلی، در قالب یک کار اکتشافی 350 گردشگر به‌عنوان نمونه انتخاب شدند که از این تعداد 200 نفر به جامعه آماری چالوس و 150 نفر به اصفهان تعلق دارند. اطلاعات جمع‌آوری شده به کمک نرم افزار spss و با استفاده از روش‌های آماری توصیفی و استنباطی تحلیل شده‌اند. طبق یافته‌های بدست آمده از آزمون همبستگی پیرسون، رفتار زیست‏محیطی گردشگران با ارزش‏های زیست‏محیطی، درک منافع زیست‏محیطی، تصور فرهنگی و انگیزه فرهنگی رابطه مستقیم معنادار دارد. در‌حالی‌که میان دانش زیست‌محیطی و رفتار زیست محیطی گردشگران رابطه معناداری مشاهده نشد. همچنین بر‌اساس تحلیل مسیر، تصور از مکان با مجموع بتای 75/. بیشترین تآثیر را بر متغیر وابسته تحقیق دارد. بعد از آن متغیر درک منافع زیست‌محیطی با بتای 59/. به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر رفتار زیست‌محیطی گردشگران تآثیر می‌گذارد. انگیره‌ها و ارزش‌های زیست‌محیطی نیز به‌طور مستقیم تاثیر قابل ملاحظه‌ای در حد 35/. و 29/. بر متغیر وابسته دارند. طی فرایند تحلیل رگرسیونی مسیرها متغیر دانش زیست‌محیطی به دلیل معنی‌دار نبودن بتای بدست آمده از مدل حذف شد. عوامل ذکر شده در مجموع ??درصد تغییرات رفتار زیست‌محیطی گردشگران را تبیین نموده‌اند.