بررسی نقش رودخانه‌های مرزی در روابط ایران و عراق (مورد مطالعه: اروند رود)

عنصر آب در قالب آب‌های مرزی و یا رودخانه های مرزی، بیشترین درگیری‌های امنیتی را به وجود آورده است. می توان انتظار داشت که در قرن 21، آب عامل اصلی تنش و بحران در خاورمیانه باشد و به تدریج به عنوان متغیری تاثیرگذار، سیاست‌های کشورهای منطقه را تحت تاثیر قرار دهد. ایران از نظر اقلیمی جزء مناطق نیمه خشک خاورمیانه است و باوجود این، سالانه حدود ده میلیارد مترمکعب آب از این کشور خارج می شود که قسمت اعظم آن به عراق می ریزد. در کل منشا 12 درصد از حجم آب‌های سطحی کشور عراق از ایران است که 10 درصد از کل حجم آب‌های سطحی کشور ایران را شامل می شود. اروندرود برای عراق دارای اهمیت حیاتی است؛ به‌خصوص که منابع نفتی مهم جنوب این کشور در اطراف آن قرار دارند. با درک اهمیت راهبردی و اکونومیکی اروندرود می توان دریافت که چرا عراق برای تسلط بر این آبراه، سیاست تهاجمی در پیش گرفته است. اروندرود از سوی دیگر تنها رود قابل کشتیرانی ایران است که در توسعه اقتصادی بندرهای خرمشهر و آبادان نقش کلیدی دارد. هدف اصلی این مقاله که به صورت اسنادی و با شیوه توصیفی- تحلیلی تهیه شده، بررسی چالش‌ها و فرصت‌های هیدروپلیتیکی ایران در قبال عراق است. براساس یافته های تحقیق مهار آب‌های سطحی و ورودی به عراق از سوی ایران دارای آثار مثبت و منفی متعددی است؛ اما آنچه در این ارتباط باید مورد توجه قرار گیرد این است که ایران باید ضمن حفظ منافع ملی خود؛ توجه داشته باشد که تحقق مهار آب‌های سطحی مرزی، کمترین آسیب را به روابطش با عراق و همچنین بحران‌های احتمالی در اثر تبلیغات منفی مخالفان و برانگیختن احساسات مردم منطقه وارد سازد.