بررسی نقش استعمار در تعیین مرزهای شرقی ایران (مورد مطالعه: مرز ایران و پاکستانِ امروز)

پاکستان به لحاظ تاریخی، همواره بخشی از قلمرو ایران به حساب می‌آمده و دارای اشتراکات فرهنگی، دینی و نژادی بسیاری با ایران است. تاریخ گواهی می‌دهد که به‌واسطه دخالت‌های بیگانگان در مناطق شرقی ایران و صرفاً برای دستیابی به منافع اقتصادی و سیاسی آنها، ساکنان این مناطق ظلم بسیاری را متحمل شده و حاکمان آنها بازیچه دست استعمارگران قرار گرفته‌اند. مطالعه تاریخ و جست‌وجوی جای پای استعمار در اتفاق‌های این منطقه و در نهایت مداخله آنها در تعیین مرزهایی که به دلیل اشتراک فراوان هنوز هم منشا اختلاف است، حقایق بسیاری را بازگو کرده و از چهره‌هایی پرده بر می‌دارد که امروز به شکلی دیگر و در پوشش و نقابی دیگر پدیدار شده و باز همان داستان را تکرار می‌کنند. این مقاله با هدف بررسی نقش استعمار در تعیین مرزهای شرقی ایران نگاشته شده و در کنار روشن‌گری بیشتر، دارای جنبه‌های عبرت انگیزی است. مقاله به روش مروری- تاریخی و با مطالعه و بررسی کتب و اسناد تاریخی موجود، تدوین شده و عمده‌ترین منابع پژوهش را، کتب تاریخی، رساله‎های بلوچستان، سفرنامه‌ها و اسناد موجود در اداره کل اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت خارجه، سازمان اسناد ملی، کتاب بلوچستان (1317- 1307) و مطالعات جدید انجام گرفته در این حوزه، تشکیل داده‌اند. یافته‌های حاصل از تحقیق نشان دادند که ناآگاهی دولت‌مردان ایران از تبعات حقوقی مرزهای سیاسی در عرصه بین المللی و ضعف ساختار سیاسی و نظامی حکومت‌های ایرانی پس از نادرشاه، به دلیل ماهیت قبیله‏ای و رابطه خاص سیاسی در قالب حکومت‏داری سنتی، در کنار رقابت دولت‌های استعماری انگلیس و روسیه در دستیابی به مناطق جنوب شرقی ایران با اهداف اقتصادی و سیاسی، مرزهای شرقی ایران را با تاکید صرف بر تامین منافع انگلیس شکل داده است.