بررسی نظریه های حقوقی و مقررات تقسیم آب در قوانین و معاهدات بین المللی آبهای مرزی

ایران با تمامی همسایگان خود دارای رودخانه های مرزی و منابع آب مشترک می باشد و این گستردگی حوضه های آب فرامرزی، اهمیت بررسی و مطالعه پیرامون موضوع را روشن می کند. در این مقاله با استفاده از اسناد و اطلاعات جهانی، به بررسی و تحلیل قوانین بین المللی موجود در زمینه آب های فرامرزی و همچنین معاهدات آبی موجود بین کشورها و رویکردهای به کار گرفته شده برای حل مناقشات پرداخته شده است. نتیجه بررسی ها نشان می دهد که در فرآیند تقسیم منابع آب فرامرزی، قوانین و مقرراتی در سطح بین المللی وجود دارد که معتبرترین آنها، کنوانسیون 1997 می باشد. طبق مفاد این کنوانسیون، هر دولتی که در حوضه رودخانه مشترک قرار دارد، این حق را داراست که در قلمرو سرزمینی خود، بهره برداری منصفانه و معقول از جریان آب حوضه آبریز فرامرزی، با الزام به عدم آسیب رسانی جدی به سایر کشورهای مشترک، داشته باشد. این حق با در نظر گرفتن عوامل طبیعی حوضه آبریز، استفاده های موجود و بالقوه، ضرورت های اجتماعی و اقتصادی کشورهای حوضه و اثرات بهره برداری بر سایر کشورهای حوضه تعیین می شود و لیکن فاکتورهای ارائه شده برای این منظور، کلی بوده و دارای تفاسیر مختلف فنی و حقوقی در هر یک از حوضه های آب فرامرزی می باشد که به کارگیری آنها را با مشکل روبه رو می کند. برای همین منظور رویکردهای جدیدی برای حل مناقشات آبی در حوضه های فرامرزی تعریف گردیده که عمدتاً مبتنی بر تامین نیازهای کشورهای حوضه و یا با تکیه بر رویکردهای اقتصادی مشتمل بر استفاده کارآمد از آب، تقسیم منافع حاصل از بهره برداری های مختلف از آب مرزی به جای تقسیم خود آب و ایجاد سبد منافع (آبی و غیر آبی) می باشد و به نظر می رسد این رویکردها بتواند به حل مناقشات آبی میان کشورها کمک کند و مورد توجه سیاست گزاران قرار گیرد.

Investigating the Legal Theories and Rules of Water Distribution in the Laws and International Treaties of Territorial Waters

Iran has common border rivers and water resources with all its neighbors and the expansion of cross-border water basins enlighten the importance of studies on this issue. In this paper, using global information and documents, an attempt is made to analyze international law in the field of cross-border water and water treaties between countries and applied approaches to conflict resolution. The results show that in the process of cross-border distribution of water resources, there are some laws and regulations at the international level and the most reliable one is the 1997 Convention. In accordance with the provisions of this Convention, any State which is located in common river basins, has the right to fairly and reasonably utilize trans-border water basin in its territory, with the requirement of not having serious damage to other Commonwealth countries. This right is determined with regard to watershed natural factors, using existing, potential, social and economic necessity of basin’s countries and operational effects on the rest of the area. But the factors provided for this purpose are general and have different technical and legal interpretations in each of the trans-border water basins and the use of these factors would be problematic. To this end, new approaches have been defined to water conflict resolution in trans-border basins that are primarily based on the needs of countries in the basin and on the basis of economic approaches, including the efficient use of water, sharing the benefits arising from the utilization of the border water instead of dividing the water and creating a basket of benefits (water and non-water). It seems that these approaches can help resolve water conflicts between nations and would be taken into considerations by policymakers.