بررسی نقش عوامل اثرگذار در توسعه فضایی نواحی روستایی مرزی مطالعه موردی: روستاهای مرزی شهرستان گنبدکاووس

شناخت پتانسیل‌ها و نقاط ضعف نواحی هم‌جوار با مرز می‌تواند بهترین رویکرد در راستای توسعه فضایی مناطق روستایی مرزی به شمار آید توسعه‌ای که ناشی از وجود مرز و قابلیت‌های آن است. هدف تحقیق حاضر بررسی نقش عوامل اثرگذار بر توسعه فضایی نواحی روستایی مرزی در شهرستان گنبدکاووس می‌باشد. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و به لحاظ هدف و ماهیت توصیفی تحلیلی، مبتنی بر پرسشنامه محقق ساخته و مطالعات میدانی می‌باشد، جهت تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار spss و gis بهره گرفته‌شده است. جامعه آماری تحقیق را روستاهای مرزی شهرستان گنبدکاووس تشکیل می‌دهند. حجم نمونه برای جامعه آماری مذکور با استفاده از فرمول کوکران، 364 مورد است که با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار اصلی تحقیق، پرسشنامه استانداردی بود که روایی آن‌ها به تایید پانلی از متخصصان دانشگاهی صاحب‌نظران و محققان در بخش روستایی رسید و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ (0.790) در حد مطلوب تایید شد. نتایج حاصل از مدل رگرسیون خطی نشان می‌دهد از 6 مولفه مطرح‌شده از دیدگاه جامعه مطالعه (روستاهای مرزی)،5 مولفه دارای تاثیرگذاری معنادار و تنها 1 مولفه دارای تاثیرگذاری نا معناداری بوده، که بیشترین ارتباط و تاثیرگذاری در مولفه بهبود رقابت اقتصادی کاملاً مستقیم و سطح معناداری 99 درصدی می‌باشد. و پس‌ازآن مولفه حفاظت از محیط‌زیست، یکپارچگی فضایی، مخاطرات و بهبود کیفیت سطح زندگی، سطح معناداری 95 درصدی را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین میانگین مطلوبیت عوامل تاثیرگذار در توسعه فضایی روستاهای مرزی شهرستان گنبد نشان می‌دهد که، به ترتیب مولفه رقابت اقتصادی با میانگین (3.73)، مولفه همکاری و یکپارچگی فضایی با میانگین (3.26)، مولفه محیط‌زیست با میانگین (3.12)، مولفه مخاطرات با میانگین (3.07)، مولفه بهبود کیفیت زندگی با میانگین عددی (3.04) و در آخر مولفه تقویت رویکرد مشارکتی با میانگین (2.21) به‌عنوان کمترین مولفه در توسعه فضایی نواحی روستاهای هدف مطالعه تاثیرگذار بوده است. فقط مولفه تقویت رویکرد مشارکتی در روستاهای موردمطالعه نتوانسته است در توسعه فضایی این روستاها اثرگذار باشد. بنابراین طبق نتایج تحلیلی داده‌ها فرضیه: در بین عوامل اثرگذار در توسعه فضایی روستاهای مرزی، عامل بهبود رقابت اقتصادی در محدوده موردنظر بیشترین نقش را ایفا می‌کند. مورد تایید و معنادار بوده و مورد اثبات قرار می‌گیرد.

Investigating the Role of Influential Factors in the Spatial Development of Border Rural Areas (Case Study: Border villages of Gonbad Kavous)

Recognizing the potentials and weaknesses of the areas adjacent to the border can be the best approach to the spatial development of rural border areas, a development that arises from the existence of the border and its capabilities. The purpose of this study is to investigate the role of factors affecting the spatial development of border rural areas in Gonbad Kavous. In terms of its objectives the present study is of an applied research type and in terms of its nature it is considered as a descriptiveanalytical study, which is based on a researchermade questionnaire and field studies. SPSS and GIS software have been used to analyze the data. The statistical population of the research consists of border villages of Gonbad Kavous city. The sample size for the statistical population using the Cochran’s formula is 364 items that were selected using a simple random sampling method. The main research tool was a standard questionnaire whose validity was confirmed by a panel of academic experts and researchers in rural areas and its reliability was confirmed by Cronbach’s alpha (0.790) to the desired level. The results of linear regression model show that out of 6 components proposed from the perspective of the study community (border villages), 5 components have a significant impact and only 1 component has a nonsignificant impact, which has the most relevance and impact on improving the component of direct economic competition and the level of significance is 99%. After that, the components of environmental protection, spatial integrity, hazards and quality of life improvement have a significance level of 95%. Also, the average desirability of the factors affecting the spatial development of border villages in Gonbad city shows that, respectively, the component of economic competition with an average of 3.73, the component of cooperation and spatial integration with an average of 3.26, the component of environment with an average of 3.12) , the risk component with an average of 3.07, the quality of life improvement component with a numerical average of 3.04 and finally the component of strengthening the participatory approach with an average of 2.21 are the lowest component in the spatial development of rural areas, respectively. Only the component of strengthening the participatory approach in the studied villages has not been able to affect the spatial development of these villages. Therefore, according to the data analysis results, the hypothesis &Among the factors affecting the spatial development of border villages, the factor of improving economic competition in the desired area plays the most important role& is approved and significant.