کارکرد هویتی مذهب در عینیت بخشیدن به مرزهای جغرافیایی ایران در عصر صفوی

تشکیل دولت صفویه در ایران، در قالب یک دولت شیعه دوازده امامی، یکی از طولانی‌ترین و پرجاذبه‌ترین فصول تاریخ اسلام و ایران است. زیرا پیروان این مذهب به مدت نُه قرن به مبارزات بی‌امان خود ادامه دادند تا آنکه مذهب شیعه دین رسمی ایران اعلام شد. ازآنجاکه دوره صفویه نقطه عطفی در تاریخ ایران محسوب می‌شود، بسیاری از پدیده‌های جغرافیای سیاسی در ایران دچار تحول شدند. لذا، در این پژوهش سعی شده است تا چگونگی تاثیر هویت دینی در عینیت بخشیدن به مرزهای جغرافیایی ایران عصر صفوی را واکاوی نموده و تاثیرات متقابل مرزهای سیاسی با هویت دینی را موردمطالعه قرار دهد. این مقاله در پی واکاوی و پرسش به سوالاتی از این قبیل است که مرزهای سیاسی ایران پیش از سلسله صفویه چه تفاوتی با مرزهای دوره صفویه داشت؟ هویت دینی چه تغییر ماهوی‌ای در مرزهای سیاسی جغرافیایی ایران وارد کرد که جمله پژوهشگران این مقطع از تاریخ ایران را آغاز یکپارچگی سیاسی جغرافیایی ایران می‌دانند. نتایج نشان می‌دهد در این دوره است که برای نخستین بار عاملی فرهنگی سیاسی به نام هویت دینی توانسته به‌تنهایی سرحدات و نواحی پیرامونی ایران را از غیر ایران جدا کرده و کم‌وبیش موجودیت آن‌ها را تا تکوین دولت مدرن در ایران تضمین نماید.

The Function of Religious Identity in Objectifying the Geographical Borders of Iran in the Safavid Era

The formation of the Safavid state in Iran, in the form of a Shiite state of twelve Imams, is one of the longest and most attractive chapters in the history of Islam and Iran. Because the followers of this religion continued their unrelenting struggles for nine centuries until the Shiite religion was declared the official religion of Iran. Since the Safavid period is a turning point in the history of Iran, many phenomena of political geography in Iran underwent changes. Therefore, in this study, an attempt has been made to investigate the effect of religious identity in objectifying the geographical borders of Iran in Safavid era and to study the interaction of political borders with religious identity. This article seeks to analyze and ask questions such as: how did the political borders of Iran before the Safavid dynasty differ from the borders of the Safavid period? What a substantial change in religious identity has taken place in the politicalgeographical borders of Iran which scholars consider as the beginning of Iran’s politicalgeographical integration. The results show that it is in this period that for the first time a culturalpolitical factor called religious identity has been able to separate the borders and peripheral areas of Iran from nonIran alone and more or less guarantee their existence until the formation of a modern state in Iran.