کارکرد بن‌مایۀ اگزیستانسیالیستی «آزادی» در استعاره‌های مفهومی فارسی یازدهم متوسطه

اگزیستانسیالیسم، مکتب فکری است که به دغدغه های بودن و هستن آدمی در جهان هستی می پردازد. از مولفه های نخستین و اساسی که این افق اندیشگی سعی در تبیین آن دارد، آزادی است. اندیشمندان این رویکرد اندیشگی، آزادی و مسئولیت پذیری انسان را در جهان زیستۀ خویش از اولین و مهم ترین کارکرد آدمی در جهان بیرون و درون او می دانند. از آنجا که اساس تفکر آدمی در اندیشیدن به جهان خود، استعاری است، استعاره های مفهومی از مهم ترین ابزار و محمل هایی است که می تواند مولفۀ اگزیستانسیالیستی آزادی را در خود جای دهد. پژوهش حاضر بر بنیان رویکرد اندیشۀ اگزیستانسیالیسم به هستن آدمی و جایگاه مقولۀ آزادی در آن به متن می نگرد. نظر به اهمیت نقش و تاثیر کتاب های درسی، به ویژه استعاره های آن در ذهنیت و اندیشۀ خودآگاه و ناخودآگاه دانش آموزان، این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی تفسیری و با هدف تبیین و چگونگی کارکرد بن مایۀ اگزیستانسیالیستی آزادی به بررسی این درون مایه در لایه های زبانیِ رویین و زیرین استعاره های مفهومی کتاب فارسی یازدهم دورۀ دوم متوسطه می پردازد. بر اساس یافته‌ها، در متن های گوناگون فارسی یازدهم به ترتیب سه استعارۀ مفهومی بنیادین «آزادی، مبارزه است»، «خدا، پادشاه جبار است» و «آزادی، مسئولیت پذیری است» خود را از میان لایه های استعاره های مفهومی دیگر آشکار می کنند. همچنین، مولفان کتاب فارسی و آموزشگران در یاددهی متن های درسی این کتاب باید التفات ویژه ای به درون مایه های متن درسی داشته باشند که سویۀ آزادی و مسئولیت آدمی را کم رنگ یا بر آن تاکید می کنند. آگاهی، نقد و گفت‌وگوی مولفان، آموزشگران و دانش آموزان بر این سویه ها، راهی است برای پرورش ذهنیت خلاق و در نتیجه زیستن و هستنی آگاهانه و شکوفا.

The Functioning of the Existentialist Theme of Freedom in the Conceptual Metaphors of the Farsi Book of the Eleventh High School

Existentialism is a school of thought that deals with the concerns of being and being in the universe. One of the first and basic components that this horizon of thinking tries to explain is freedom. Scholars of this thoughtful approach consider human freedom and responsibility in their living world as the first and most important function of man in his world outside and inside. Since the theme of human thinking about one’s world is metaphorical, conceptual metaphors are one of the most important tools and means that can accommodate the existential component of freedom. The present study based on the position of freedom in the thought of existentialism and with a descriptive and analytical method, considering the importance of the role and effect of textbooks in the mentality and thought of students, examines the function of the existentialist theme of freedom in the conceptual metaphors of the eleventhgrade Persian textbook. Based on the study of this research, in the various texts of the 11th Farsi textbook, the three basic conceptual metaphors of &freedom is a struggle&, &God is the king of tyranny& and &freedom is responsibility& are revealed among the metaphorical layers. Based on the findings of the present article, the authors of the Farsi book and the educators in teaching the textbooks of this book should pay special attention to the themes of the textbook that underestimate or emphasize the aspect of human freedom and responsibility. Awareness, critique, and dialogue of authors, educators, and students on these aspects is a way to cultivate a creative mindset and as a result, live and flourish consciously and being.