مسئولیت حکومت اسلامی در هدایت متربیان از دیدگاه فقهی

حکومت الهی در زمین مجری احکام تشریعی است. از این رو، استقرار آن لازم است. ایفای مسئولیت تربیتی و هدایتی حکومت‌ها قبض و بسط دارد. گاهی در سطح کلان به سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی اکتفا شده، مسئولیت اجرایی را به افراد، نهادی رسمی یا غیر رسمی واگذار می‌شود. بنابراین، نوشتار حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش‌هاست که حکومت اسلامی در قبال تربیت و هدایت متربیان چه وظیفه‌ای دارد؟ تبارشناسی ادله فقهی آن ارزیابی و نقد ادله، نقد آرای فقهی و واکاوای نقش حکومت در هدایت و تربیت کدام است؟ نوشتار حاضر با گردآوری ادله اعم از قواعد فقهی و روایات، از مفاد دلالی آن‌ها، حکم یا احکام فقهی خاصی در حوزه مسئولیت حکومت اسلامی را به روش توصیفی و تحلیلی استنباط کرده است. با توجه به اینکه اهتمام به تربیت و هدایت به منظور کمال و سعادت آدمی، از اهداف بنیادین حکومت اسلامی قلمداد شده؛ در هدایت و تربیت متربیان نیز وظیفه و مسئولیتی برای حکومت اسلامی اثبات می‌شود: مسئولیت حکومت نسبت به هدایت متربیان، به‌عنوان اولی، استحباب و رجحان دارد؛ اما بنا به جایگاه حکومت و برخورداری از عامل اقتدار و نفوذ، توانایی تامین منابع و امکانات و نیز تشخیص مصالح کلی جامعه و درک اوضاع سیاسی و اجتماعی به دلیل تامین عزت نظام اسلامی، ممانعت از تسلط کفار و حفظ نظام و کیان اسلامی، وظیفه تربیتی و هدایتی بر حکومت واجب می‌‌شود.

Responsibility of the Islamic Government in Guiding Educands from a Jurisprudential Point of View

Islamic Government is the means of applying the Shari’a law on earth. Hence, its establishment is necessary. However, the way by which governments carry their educational and guiding responsibility varies as in some cases, the role of the government is policy making and planning and the administrative responsibility is left to individuals, official or unofficial organizations. This essay attempts to answer questions such as: What are the duties of the Islamic government regarding education and guidance of the educands? What are the jurisprudential arguments and counterarguments for these duties as well as the jurisprudential opinions in this regard?  In This essay, the arguments including jurisprudential rules and narrations from the infallibles (Ahadith) have been collected and certain jurisprudential rulings regarding the responsibility of the Islamic government have been deduced from them through a descriptiveanalytical method. Since concerning about man’s education and guiding him towards perfection and felicity is among the basic goals of the Islamic government, it carries a responsibility in this regard. The Islamic Government’s responsibility in the guidance of the educands is recommended per se, but it becomes obligatory due to the power of the government in providing the resources and facilities, recognizing the general expediency of the society, ensuring the sovereignty of Islamic state, preventing the hegemony of infidels over Islamic society and protecting the Islamic entity.