بررسی کارکرد و نقش تربیتی و هدایتگری معلم از منظر قرآن

معلم یکی از ارکان مهم نظام آموزش و پرورش است و نقشی ماندگار و وظایفی اثرگذار در فرایند تعلیم و تربیت دارد. یکی از مهم‌ترین آنان، هدایتگری معلم است. تلقی از نقش معلم در دنیای مدرن با دو رویکرد «معلم به‌ مثابه انتقال‌دهنده‌ دانش» و «معلم به ‌مثابه فروشنده‌ دانش» است. در اندیشه‌ اسلامی، «انگاره‌ معلم به‌ مثابه فروشنده» تایید نمی‌شود و در منطق قرآن هر نعمتی، مسئولیتی را به همراه دارند. علم، قدرت و امکانات، به همراه مسئولیت و تکالیف است و علم مقوله‌ای مقدس و مانند نور دانسته شده و به همین دلیل دیدگاهِ «معلم به مثابه فروشنده‌ دانش» مردود است؛ اما انگاره‌ دوم که معلم را «به مثابه انتقال‌دهنده‌ دانش» دانسته نیز به طور مطلق تایید نمی‌شود، زیرا در تعلیم و تربیت اسلامی، معلمی شغل انبیا است و از معلم به‌ مثابه مربی، الگو و اسوه یاد شده است که علاوه بر تعلیم، در هدایت و تربیت متربیان نیز نقشی فعال و موثر دارد. براساس دیدگاه تعلیم و تربیت اسلامی هدف اصلی پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش است که آیا معلم علاوه بر انتقال مفاهیم و محتواهای آموزشی، هدایتگر و هادی هم هست؟ پاسخ به این پرسش همراه با این فرضیه که معلم هادی است، در نظر گرفته شد و برای اثبات فرضیه‌ مزبور به آیاتی از قرآن کریم استناد می‌شود. مهم‌ترین نتیجه‌ بحث حاضر که با روش کیفی و توصیفی تحلیلی انجام گرفت، آن است که براساس دلالت آیات، معلم نقش هدایتگری دارد. از این ‌رو، جایگاه و کارکرد معلم در تربیت متربیان انکارناپذیر است.

Educational and Guiding Duty and Role of the Teacher from the Quraʼn’s Point of View

Teacher is one of the important elements of the educational system and has a persistent role and effective duty in the process of education. The guiding role of the teacher is one of the most important ones among them. In the modern world, the role of the teacher is comprehended within two approaches of &teacher as the transmitter of knowledge& and &teacher as the seller of knowledge&. In Islamic thought, the idea of &teacher as the seller of knowledge& is not accepted since according to Quraʼn, every Godgiven blessing brings a responsibility and knowledge power are among those blessings which bring about responsibility and duty. Knowledge is sacred and known as &light&, therefore, the idea of &teacher as the seller of knowledge& is refused. The second idea which considers teacher as &the transmitter of knowledge& is not accepted entirely, since according to Islamic education, being teacher is the occupation of prophets and the teacher is considered as an educator and role model who have an active and effective role in guiding and educating the students in addition to imparting knowledge to them. The main purpose of this research is to answer the question based on Islamic education that whether the teacher is also a guiding agent in addition to his/her role in imparting concepts and contents? By supposing the answer as positive, some verses of the holy Quraʼn have been cited to prove this answer. The result of the discussion which has been done using qualitative and descriptiveanalytical method, is that the teacher has a guiding role and duty in educating students which cannot be dismissed.