ارزیابی تاثیر حمل‌ونقل بر ابعاد مختلف توسعۀ روستایی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان تبریز)

هدف: وجود یا عدم وجود قابلیت دسترسی به سیستم حمل‌ونقل به عنوان یکی از شاخص‌های توسعۀ پایدار می‌تواند اثرات مختلفی بر تغییرات ارگانیکی و غیرارگانیکی مناطق روستایی داشته باشد. پژوهش حاضر به دنبال بررسی و ارزیابی تاثیر حمل‌و‌نقل بر تغییرات اندام‌وار در روستاهای بخش مرکزی شهرستان تبریز، به عنوان رهیافتی برای برنامه های آینده، کمک در تصمیم‌گیری ها و برنامه‌ریزی ها در جهت توسعۀ ابعاد روستایی خواهد بوده و نیز راهکارهایی جهت ارتقای شبکۀ حمل‌ونقل در نواحی روستاهای مورد مطالعه ارائه می دهد. روش: مطالعۀ حاضر با توجه به ماهیت موضوع توصیفی– تحلیلی و به لحاظ هدف کاربردی بوده و برای گردآوری اطلاعات از روش‌های اسنادی و میدانی استفاده شده است. در این پژوهش، 19 روستا که نزدیک‌ترین فاصله را به شهر تبریز دارند، به صورت تصادفی خوشه‌ای انتخاب شده‌اند و با استفاده از فرمول کوکران تعداد 331 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین شده است. آن‌گاه برای هر روستا نسبت یا سهم جامعۀ نمونه با توجه به نسبت هر روستا به کل جامعه از نظر تعداد جمعیت محاسبه شده است. ابزار مورد استفاده، پرسش‌نامه می‌باشد که روایی آن از سوی متخصصان و کارشناسان امر مورد تایید قرار گرفته و پایایی آن نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برابر (83/0) به تایید رسیده است.یافته‌ها: در این پژوهش با استفاده از نرم‌افزار spss، تاثیر حمل‌ونقل بر توسعۀ ابعاد روستایی (اقتصادی، آموزشی، سلامت و رفاه اجتماعی) مورد سنجش قرار گرفت. در ابتدا جهت روشن‌شدن تفاوت بین روستاهای مورد مطالعه از لحاظ وضعیت حمل‌ونقل و تغییرات اندام‌وار از آزمون دانکن استفاده شد. براساس نتایج حاصل از این آزمون، روستاهای مایان سفلی و کندرود در جایگاه نخست و روستاهای کرجان و اسکندر در جایگاه آخر قرار گرفته‌اند. شایان ذکر است که بین توسعۀ حمل‌ونقل روستاها و جمعیت رابطۀ قوی و معناداری وجود دارد. دربارۀ ارتباط بین وضعیت حمل‌ونقل و توسعۀ روستایی در ابعاد مختلف، ضریب هم‌بستگی پیرسون نشان داد که بین وضعیت حمل‌ونقل و تغییرات اندام وار روستاها رابطۀ مثبت و معناداری وجود دارد. در ادامه مدل رگرسیونی گویای آن است که قابلیت دسترسی به حمل‌ونقل روستایی موجب تغییرات اندام‌وار (اشتغال و رونق اقتصادی، آموزش، سلامت و رفاه اجتماعی) در نواحی روستایی مورد مطالعه شده است؛ به طوری که حمل‌ونقل در تغییرات اندام‌وار روستاهای بخش مرکزی شهرستان تبریز 48 درصد تاثیر مثبت داشته است. اصالت و ارزش: با توجه به اهمیت و نقش سیستم حمل‌ونقل در توسعه و تغییرات اندام‌وار روستایی، این مبحث نسبت به دیگر مباحت روستایی کمتر مورد توجه محققان قرار گرفته است. بنابراین در محدودۀ مورد مطالعه اولین تحقیقی است که صورت گرفته است. با توجه به پتانسیل و ظرفیت‌ها فراوانی که استان آذربایجان شرقی به خصوص روستاهای شهرستان تبریز دارند، نتایج این تحقیق می تواند موثر واقع شود و راه‌گشای بسیاری از مشکلات روستاییان باشد.