تحلیل رابطۀ ناپایداری منابع آب کشاورزی و توسعۀ روستایی (مطالعه موردی: سکونت‌گاه‌ های روستایی پایین ‌دست حوضۀ زاینده‌رود)

هدف:‌ به دنبال وقوع ناپایداری اقلیمی در دهۀ 1380 و افزایش بارگذاری بر رودخانه به‌مرور زمان، در سال‌های اخیر پدیدۀ ناپایداری منابع آب کشاورزی و یا خشک‌سالی رخ داده است. وقوع ناپایداری منابع آب کشاورزی آثاری را در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، زیست‌محیطی و غیره به‌ویژه در سکونت‌گاههای روستایی به همراه داشته است. در این پژوهش، رابطۀ ناپایداری منابع آب کشاورزی (خشک‌سالی) و توسعۀ روستایی در سکونت‌گاه های روستایی بخش پایین‌دست رودخانۀ زاینده‌رود (شرق اصفهان) مورد بررسی قرار گرفته است. روش: روش انجام پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی و مبتنی بر روش کمّی می باشد. براساس فرمول کوکران تعداد پرسش‌نامه‌ها از تعداد 33153 خانوار روستایی 380 نفر برآورد شده که طی تحقیق و براساس محدودیت‌ها و حذف پرسش‌نامه‌های نادرست، تعداد نمونه‌ها به 323 مورد رسید. حجم سکونت‌گاه‌های نمونه نیز 25 روستا برآورد شده است. شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و محیطی در منطقۀ مورد مطالعه در زمان حاضر نسبت به پیش از وقوع خشک‌سالی مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه، در نرم‌افزار spss میانگین شاخص‌های سه‌گانه پژوهش (اقتصادی، اجتماعی و محیطی) مورد تحلیل قرار گرفته و نتایج جهت سنجش معناداری در آزمون t مستقل تک نمونه‌ای بررسی شده و در نهایت، با آزمون anova تفاوت معناداری تاثیر خشک‌سالی در دهستان‌های مختلف مورد مقایسه قرار گرفته است. یافته‌ها: بر پایۀ نتایج پژوهش و تحلیل پرسش‌نامه، میانگین مجموع پیامدهای محیطی ناشی از ناپایداری منابع آب 24/4 بوده، در بعد اقتصادی 23/4 و در بعد اجتماعی نیز عدد 02/4 به دست آمده است. بر این اساس، پس از وقوع کم‌آبی یا خشک‌سالی، محیط طبیعی و انسانی تحت تاثیر قرار گرفته و توسعۀ روستایی در ابعاد محیطی، اجتماعی و اقتصادی در محدودۀ پایین‌دست رودخانه با اختلال مواجه شده و مسائلی چون کاهش سطح زیرکشت کشاورزی، کاهش درآمد، نشست زمین، فقر، بیکاری، مهاجرت و پیامدهای زیست‌محیطی و غیره را به دنبال داشته است.